2.1.1-жадвал. Илдиз қатламининг ҳар хил даражада зичлангандаги кўп йиллик
дарахт ўсимликлари учун тупроқнинг унумдорлик кўрсаткичлари.
Тупроқ профилининг тузилиши
Тупроқ
зичлиги,
г/см
3
Унумдорлик даражаси (шартли бирликларда 0
дан 1 гача)
Мевали дарахтлар
Узумлар
Магизли
Данакли
Жуда юмшоқ (бўш)
1,25
1,00
1,00
1,00
1,20
1,00
1,00
1,00
Юмшоқ (бўш)
1,25
1,00
1,00
1,00
Кам зичлашган
1,30
1,00
1,00
1,00
1,35
0,95
0,92
0,90
1,40
0,78
0,73
0,70
Зичлашган
1,45
0,65
0,56
0,50
1,50
0,48
0,43
0,30
Кучли зичлашган
1,55
0,39
0,35
0,10
0,10
1,60
0,28
0,21
0,10
1,65
0,20
0,17
0,05
Ўта зич
1,70
0,00
0,00
0,00
Тажриба далаларида суғориш ишларини ташкил этиш, суғориш меъѐрларини
белгилаш мақсадида тупроқнинг ҳажм массаси ва чекланган дала нам сиғимлари
аниқланади. Тупроқнинг физик, сув-физик хоссалари тўғрисида Рыжов С.Н., Умаров
М.У., Туропов И.Т. ва бошқаларнинг илмий ишлари алоҳида диққатга сазовордир.
Болкунов А.С. (1970), Романов Х.С. (1973) лар тупроқни сув ўтказувчанлик
хусусиятларини беда алмашлаб экишга боғлаб ўрганган бўлсалар, Нурматов Ш.Н. [5.3;
5.4] ирригация эрозиясига мойил тупроқларни ювилишига боғлаб ўрганди. Комилов Б.С.,
Эсонбеков Ю., Саримсақов М. лар [2.12] анъанавий эгатлаб суғориш ҳамда томчилатиб
суғориш усулларини тупроқнинг агрофизик ҳамда сув-физик хоссаларига ҳамда пахта,
маккажўхори ва кузги буғдой экинлари ҳосилдорлигига таъсирини, Абдалова Г.Н.(2002),
Мирзажонов Қ.М. ва Шарипов Ш.М. [5.1; 2.2] лар бу тупроқларни ювилишига қарши
агротехник тадбирлар ва суғориш технологияларини қўллашни сув ўтказувчанликка
таъсирини аниқлаганлар.
Маълумки, тупроқни сув ўтказувчанлиги унинг муҳим физик хусусиятларидан
бўлиб, асосан уни механик таркибига, чиринди миқдорига, далани қиялигига ва бошқа
факторларга боғлиқдир.
Тупроқнинг сув - физикавий хоссаларини ўрганиш учун барча тажриба
майдонларида тажрибанинг биринчи йилида (баҳорда) тупроқнинг 1,0 м гача бўлган
қатламида тупроқ хоссалари ўрганилди. Тадқиқотлар натижасига кўра, тупроқ зичлиги
53
тупроқ ғовак қатламларининг табиий шароитдаги массасига, тузилишига ва чиринди
миқдорига боғлиқ бўлади.
Do'stlaringiz bilan baham: |