Бугунги кунда мамлакатимизда интенсив боғдорчиликни ривожлантириш аҳоли


Download 4.33 Mb.
Pdf ko'rish
bet59/88
Sana26.10.2023
Hajmi4.33 Mb.
#1722801
1   ...   55   56   57   58   59   60   61   62   ...   88
Bog'liq
Monografiya 2021

N = PK  
(4.1.2) 
Бунда: P – ўзгарувчанлик даражасининг сони; K – тажрибада иштирок этадиган 
омил (фактор) ларнинг сони, шунинг учун одатдагидек ўрганилаѐтган омил (фактор) лар 
сони N = 2
4
= 16. Бу ҳолатда омиллар даражасини бирлаштиришнинг барча имкониятлари 
амалга оширилади, бу тўлиқ фактор (оми) ли тажрибанинг ўзига хос хусусияти 
ҳисобланади. 
Тажриба ва ишлов бериш шароитларини қайд этишни соддалаштириш учун 
омиллар устидаги маълумотлар юқори даражада +1, -1 ва асосий даражани нолга мос 
келадиган тарзда танланади. Бизнинг шароитимизда кузатилган узлуксиз доменга эга 
омиллар учун бу тажрибалар ѐрдамида қуйидагини амалга ошириш мумкин 
J
JO
J
J
x
x
x
X



(4.1.3) 
Бу ерда J-омил тартиб рақами; X
J
– омилнинг кодли қиймати; x
J
– омилнинг табиий 
қиймати; x
JО 
– асосий даражанинг табиий қиймати; 

x
J
– омилнинг ўзгариш (варировка) 
оралиғи.1-жадвалда келтирилган барча даражадаги омиллар режалар матрицаси бўлиб, 
унда қаторлар турли хил тажрибаларга ва устунлар омиллар қийматларига мос келади.
4.1.1-жадвал. Тўрт омилли (фактор) тажрибани ўтказиш шарти. 
Вариант 

Табиий қиймати 
Кодланган қиймати 



Х4=q X1=p X2=h X3=t х
1
 
х
2
 
х
3
 
х
4
 









10 
11 
12 
13 


1,52 
0,3 
20 
+1 
+1 
+1 
+1 
1,13 
1,22 
28,9 
25,7 


1,52 
0,3 
10 
+1 
+1 
+1 
-1 
0,86 
1,08 
28,4 
23,2 


1,52 
0,15 
20 
+1 
+1 
-1 
+1 
1,10 
1,21 
22,3 
20,6 


1,52 
0,15 
10 
+1 
+1 
-1 
-1 
0,83 
1,05 
20,2 
17,6 


1,22 
0,3 
20 
+1 
-1 
+1 
+1 
1,27 
0,76 
34,7 
31,2 


1,22 
0,3 
10 
+1 
-1 
+1 
-1 
1,06 
0,64 
30,1 
29,7 


1,22 
0,15 
20 
+1 
-1 
-1 
+1 
1,12 
0,77 
29,7 
26,8 


1,22 
0,15 
10 
+1 
-1 
-1 
-1 
1,05 
0,66 
28,3 
25,7 


1,52 
0,3 
20 
-1 
+1 
+1 
+1 
1,05 
0,98 
28,7 
26,4 
10 

1,52 
0,3 
10 
-1 
+1 
+1 
-1 
0,83 
0,88 
27,5 
25,6 
11 

1,52 
0,15 
20 
-1 
+1 
-1 
+1 
0,98 
0,96 
26,2 
25,3 
12 

1,52 
0,15 
10 
-1 
+1 
-1 
-1 
0,81 
0,86 
25,7 
23,8 
13 

1,22 
0,3 
20 
-1 
-1 
+1 
+1 
1,13 
0,77 
29,4 
26,1 
14 

1,22 
0,3 
10 
-1 
-1 
+1 
-1 
0,96 
0,62 
32,8 
28,7 
15 

1,22 
0,15 
20 
-1 
-1 
-1 
+1 
1,09 
0,71 
28,1 
25,3 
16 

1,22 
0,15 
10 
-1 
-1 
-1 
-1 
0,93 
0,61 
298 
27,1 
Юқоридаги ҳолатларга риоя қилиш билан тажриба режасини қуриш кейинчалик 
ҳисоб-китобларда ишлатиладиган айрим хусусиятларга эга моделни олишга имкон 
беради. Бунга қуйидагилар киради: 


112 
симметрия хусусияти. 



N
I
JI
X
1
0
(4.1.4) 
Бу ерда: J- омил рақами, I-тажриба рақами; 
меъѐрлаштириш ҳолати: 
N
X
N
I
JI



1
2
(4.1.5) 
режалаштириш матрицасининг ортогоналлик хусусияти: 



N
I
UI
JI
X
X
1
0 ; 
(4.1.6) 
Бу ерда: J

U, J,U=1,2,3, …K. 
Тупроқнинг намланиш периметрини аниқлашда сувнинг дастлабки тупроққа 
сингиш хусусиятларининг табиий логаритмлари илгари аниқланган X
1
, X
2
, X
3
, X

омиллар 
сифатида қабул қилинган чизиқли математик модел қабул қилинди. Ифодаларнинг 
умумий кўринишини (4) формулалар билан белгилаш мумкин 
Y=B
0
+B
1
X
1
+B
2
X
2
+B
3
X
3
+B
4
X
4
+B
12
X
1
X
2
+B
13
X
1
X
3
+B
14
X
1
X
4
+B
23
X
2
X
3
+B
24
X
2
X
4
+B
34
X
3
X
4

+B
123
X
1
X
2
X
3
+B
124
X
1
X
2
X
4
+B
134
X
1
X
3
X
4
+B
234
X
2
X
3
X
4
+ B
1234
X
1
X
2
X
3
X
4
(4.1.7) 
BJ коэффициентларининг қийматларини ҳисоблаш учун тўлиқ факторли тажриба 
ўтказилди, бу жараѐн давомида барча омилларнинг комбинацияси амалга оширилди. 
Ўзаро алоқалар билан тўлиқ режалаштириш матрицаси 2- жадвалда келтирилган. 
4.1.2-жадвал. Тўлиқ факторли тажрибани ўзаро тўлиқ режалаштириш матрицаси
№ 
Х
0
Х
1
Х
2
Х
3
Х
4
Х
1
Х
2
Х
1
Х
3
Х
1
Х
4
Х
2
Х
3
Х
2
Х
4
Х
3
Х
4
Х
1
Х
2
Х
3
Х
1
Х
2
Х
4
Х
1
Х
3
Х
4
Х
2
Х
3
Х
4
Х
1
Х
2
Х
3
Х
4






















-1 


-1 

-1 
-1 

-1 
-1 
-1 
-1 




-1 


-1 

-1 

-1 
-1 

-1 
-1 
-1 




-1 
-1 

-1 
-1 
-1 
-1 

-1 
-1 






-1 


-1 


-1 
-1 

-1 
-1 

-1 
-1 



-1 

-1 
-1 

-1 
-1 

-1 
-1 

-1 





-1 
-1 

-1 
-1 


-1 
-1 

-1 
-1 





-1 
-1 
-1 
-1 
-1 
-1 






-1 
-1 


-1 



-1 
-1 
-1 



-1 
-1 
-1 

-1 
10 

-1 


-1 
-1 
-1 


-1 
-1 
-1 


-1 

11 

-1 

-1 

-1 

-1 
-1 

-1 

-1 

-1 

12 

-1 

-1 
-1 
-1 


-1 
-1 



-1 

-1 
13 

-1 
-1 



-1 
-1 
-1 
-1 



-1 
-1 

14 

-1 
-1 

-1 

-1 

-1 

-1 

-1 


-1 
15 

-1 
-1 
-1 



-1 

-1 
-1 
-1 



-1 
16 

-1 
-1 
-1 
-1 






-1 
-1 
-1 
-1 

 


113 
Тажриба текширилаётган жараённинг тасодифий параметрларининг жавоб 
функциясига таъсири минималлаштирилишини таъминлаши керак. Тажрибанинг 
якуний натижаларига таъсирини камайтириш учун қуйидаги талабларга риоя 
қилиш зарур
- режалаштириш матрицасининг тегишли қаторида (тажриба рақами) назарда 
тутилган бир хил шароитларда бир нечта параллел тажрибалар ўтказиш; 
- назоратсиз жараѐн параметрларини таснифлаш керак, яъни уларнинг ўзаро 
компенсациясини таъминлаш.
Биринчи талабни бажариш учун камида иккита параллел тажриба тақдим этилиши 
ва натижаларнинг ишончлилиги юқори бўлиши учун уларнинг сони кўпайиши керак. 
Бизнинг ҳолатимизда тажрибаларнинг такрорланиши n = 4 эди. 
Бундай ҳолда, режалаштириш матрицасининг ҳар бир сатри учун n параллел 
тажрибаларнинг натижалари ўртача ҳисобланди ва тажриба натижаларини таҳлил 
қилганда, тажрибанинг шартларига мос келадиган жавоб функцияси ва ўртача қиймати 
қуйидаги формула ѐрдамида ҳисобланди:
n
Y
Y
n
i
i



1
(4.1.8) 
Режага киритилмаган, лекин тажрибага таъсир ўтказувчи ташқи ўзгарувчилар 
таъсирини камайтириш учун тажрибаларни ўтказиш режаси тасодифий баҳоланди, яъни 
ўзгарувчан даражалар ва тажрибаларнинг кетма-кетлиги баъзи тартибга солинмаган 
қоидаларга асосан тасодифий танланган. Бу барча тажриба шароитларда ташқи 
омилларнинг таъсирини янада кам ѐки камроқ тақсимлашга имкон берди.
Жавоблар сиртининг ноаниқлиги ҳам бир омилнинг таъсири бошқа бир омил 
жойлашган даражага боғлиқ бўлиши билан ҳам боғлиқ бўлиши мумкин. Бундай ҳолда, 
таъсир ўтказиш таъсири мавжуд. 3-ѐрлиқда тажриба бирлаштирилган периметрнинг 
қаршилик коэффициенти логаримфларининг ўлчанган ва ўртача қийматлари киритилади: 
Y=ln


Матрицанинг ҳар бир қатордаги арифметик ўртача ўзгарувчилари қуйидаги 
формула ѐрдамида аниқланади: 


1
1
2
1
1
2





m
Y
Y
S
m
I
I
(4.1.9) 


114 
4.1.3-жадвал. b = f (q ,, hK, t) умумий дисперсияларини ҳисоблаш билан фаол тўрт 
факторли тажрибанинг натижалари (жавоби)
№ 
Тажрибани ўтказиш шароти 
Тўрт такрорланишдаги оғиш қиймати
ўртача Y 
S
I
2

Download 4.33 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   55   56   57   58   59   60   61   62   ...   88




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling