Buxoro davlat universiteti samadova sarvinoz samad qizi

Milliy g‘oya va ma’naviyat asoslari ta`limi jarayonida 
pedagogik texnologiyalar orqali yoshlarda axborot 
xavfsizligini ta’minlash omillari. 
Yoshlar o‘rtasida tarbiyaviy ishlarni tashkil etishda davlat va 
jamoat tashkilotlari hamkorligi imkoniyatlaridan foydalanish zarur. 
Yoshlar o‘rtasida ma’naviy-ma’rifiy ishlarni olib borishda tarbiya 
ta’sirchanligini oshirish yo‘llari va vositalarini qo‘llash samara beradi. 
Maktab, litsey, kollej, institut va universitetlarda mafkuraviy
tarbiya izchilligini ta’minlash zarur. Mafkuraviy tarbiya yoshlar 
tarbiyasida ulug‘vor maqsad va vazifalarni o‘z oldiga qo‘yadi. 
Shuning uchun bu sohadagi mas’ul xodimlar o‘quvchi-talabalarni 
mafkuraviy tarbiyalash mazmuni va o‘ziga xos jihatlari, mafkuraviy 
tarbiyaning uslub va vositalari, mafkuraviy tarbiyaning milliy va 
xorijiy tajribalari haqida tushunchalarga ega bo‘lishlari lozim. 
Professor-o‘qituvchilar ma’naviy-ma’rifiy ishlarni kuchaytirish
yo‘llari, talaba-o‘quvchilarning yoshiga mos ravishda milliy g‘oyani 
singdirishning pedagogik-psixologik xususiyatlari haqida chuqur 
bilimga ega bo‘lishi talab etiladi. 
Milliy g‘oyaning yoshlar ongiga singdirishda, ularning ishonch 
va e’tiqodiga aylantirishga yangicha uslub, yondashuv va 
texnologiyalarni qo‘llash muhim. 
Milliy g‘oyaning yoshlar ongiga singdirishda erkin mavzular 
tanlash va taqdimotini o‘tkazishga e’tibor qaratish lozim. Milliy 
g‘oyani targ‘ib etishda roliklar, videokliplar, ijtimoiy reklamalar, 
“Virtual sayohatlar”, “multimediya” dasturlaridan foydalanish lozim. 
Mamlakatimizning boy tarixiy-ma’naviy merosidan, tarixiy 
obidalari, muzeylardan foydalanishga ham e’tibor qaratish kerak. 
Fidoyi insonlar hayoti, dunyoning axborot maydonida bo‘layotgan 
o‘zgarishlar, OAV, internet ma’lumotlari haqida to‘g‘ri tushunchalar 
shakllantirilishi 
talablarda 
to‘g‘ri 
xulosalar 
chiqara 
olish 
ko‘nikmalarini shakllantirishga zamin yaratib beradi. 
Ma’naviy-ma’rifiy ishlarda o‘quvchi-talabalarda mustaqil fikrlay 
olish ko‘nikmalarini shakllantirishga qaratilgan bahs, munozaralarga 
alohida e’tibor berish maqsadga muvofiq. Mavzularni iloji boricha 
hayot bilan bog‘lab tashkil qilish yaxshi samara beradi. 

---

59 
Yoshlarni milliy g‘oya va mafkura ruhida tarbiyalashga
qaratilgan ma’naviy-ma’rifiy tadbirlarda Konstitusiya va qonunlar 
targ‘ibotini amalga oshirish usullaridan keng foydalanish zarur. 
Respublikamizda 
bevosita 
fuqarolik 
jamiyati 
asoslarini 
mustahkamlashga qaratilgan qonunlar qabul qilingan. Ammo mazkur 
qonunlarni yoshlar tomonidan anglash va hayotda qo‘llay olish 
ko‘nikmalari hozircha ko‘ngildagidek emas. Bu esa, yoshlarning 
qonunlar to‘g‘risida bilim va ko‘nikmalarini izchil rivojlantirishni 
talab etadi. 
Fuqarolik jamiyati asoslarining pirovard maqsadi – inson 
hayotini muayyan ma’naviy maromlarda muvofiqlashtirish, har bir 
shaxsning insoniy potensialini yuzaga chiqazishdan iboratdir. Zero, 
inson omilini faollashtirishda kishilarning huquqiy madaniyatning roli 
kattadir. YA’ni, huquqiy madaniyati yuksak bo‘lgan jamiyat 
mustahkam bo‘ladi va millat birligi kuchayadi. 
Har qanday jaholatdan insonni ma’rifat qutqaradi. Shuni hisobga 
olib, yoshlarga “Jaholatga qarshi ma’rifat” tamoyili mohiyatini 
tushuntira borish lozim. 
Yoshlarga ma’naviy-ma’rifiy ishlarda diniy ekstremizm, 
terrorizmga qarshi kurashning xalqaro siyosiy-huquqiy asoslari 
to‘g‘risida tushunchalar berib borish zarur. Diniy ekstremizm va 
terrorizmga 
qarshi 
kurashning 
ma’naviy-ma’rifiy 
asoslarini 
tushuntirish va diniy-ma’rifiy targ‘ibot ishlariga murabbiylarni keng 
jalb etish lozim. 
Bunda yoshlar tarbiyasiga ta’sir etayotgan ijobiy (oliy ta’lim 
mazmuni, ma’naviy-ma’rifiy ishlar, OAV, oila, davlat va jamoatchilik 
tashkilotlari, san’at, madaniyat va h.k.) va ayrim salbiy (diniy 
ekstremizm, terrorizm mafkurasi, missionerlik, prozeletizm, loqaydlik, 
befarqlik, tarbiyaviy ishlarda uchrayotgan kamchiliklar va h.k.) 
omillar ochib berilishi, ulardan ogohlantirish zarur. 
Ijobiy 
omillar 
samaradorligini 
oshirish, 
faoliyatini 
muvofiqlashtirish, 
salbiy 
omillar 
ta’sirini bartaraf etishning 
yo‘nalishlari, metod va vositalaridan ma’naviy-ma’rifiy ishlarda 
samarali foydalanish lozim.
Yoshlarni ogohlik, hushyorlik va g‘oyaviy kurashchanlik ruhida 
tarbiyalash, axloqsizlik g‘oyasini yoyib, xalqni ma’naviy jihatdan 
buzishga intilayotgan qora kuchlarga qarshi kurashda yoshlar 

---

60 
faolligini oshirish bo‘yicha o‘tkaziladigan diniy-ma’rifiy tadbirlarga 
diniy idoralar vakillarini jalb etish muhim ahamiyatga ega. 
Chunki, yoshlarni begona mafkura: diniy ekstremizm va 
terrorizm mafkurasi tazyiqlaridan himoya qilishda dinshunos olimlar 
va din ulamolari bilan hamkorlikda ishlarni tashkil etish samarali usul 
hisoblanadi. 
Diniy ekstremizm tahdididan yoshlarni himoya qilishda 
professor-o‘qituvchi, tarbiyachi-pedagoglarning asosiy vazifalari 
borki, ular bevosita yoshlarni bu yovuz kuchlarning g‘oyalariga qarshi 
mafkuraviy immunitetni shakllantirishga e’tibor qaratib borishlari 
talab etiladi. Chunki bugungi kunda din niqobi ostidagi har qanday 
ekstremistik ko‘rinishlarga qarshi kurashmog‘imiz dolzarb masaladir. 
Masalan, umumlashgan tushunchada “terror” degani u yoki bu 
ko‘rinishda siyosiy maqsadlarga erishish uchun kurash vositasi bo‘lib, 
unda hech bir gunohsiz kishilar terrorning nishoni bo‘lishadi. Demak, 
terror begunoh odamlarga qarshi zo‘ravonlikni anglatadi, uni 
ma’naviy jihatdan hech qachon oqlab bo‘lmaydi. Bunga 2005 yil 
Andijon shahrida ro‘y bergan voqealar yaqqol misoldir. 
Ma’naviy-ma’rifiy ishlar natijalarini sarhisob qilish, erishilgnan 
yutuqlarni va kamchiliklarni aniqlab, tahlil qilib borish lozim. 
Ma’naviy-ma’rifiy ishlar tizimli rejalashtirilib amalga oshirilsa va 
baholansa, istiqboldagi vazifalarni aniq belgilashda muhim ahamiyat 
kasb etadi. 
Yoshlarda 
axborot 
xavfsizligini 
ta’minlovchi 
omillarga 
quyidagilar kiradi: 
• Ta’lim va tarbiyaning davlat siyosati darajasiga 
ko‘tarilishi; 
• Mehnat bozorini kadrlar bilan ta’minlashdagi davlat 
siyosati; 
• Davlat boshqaruvida yoshlar ishtirokini keng ta’minlanishi; 
• Ijtimoiy-iqtisodiy islohotlarning mazmun-mohiyati yoshlar 
muammosini bartaraf etishga qaratilganligini kiritish mumkin.
Yoshlarga oid muammolarni bosqichma-bosqich hal etilishi, 
mehnatni taqsimlash mahsulot ishlab chiqarish, mehnat bozorini 
yengillashtirish muammolarini birin-ketin bartaraf etish natijasida 
yoshlarning siyosiy va ijtimoiy faolligi oshmoqda. 

---

61 
Globallashuv sharoitida axborot xurujiga qarshi kurashishda, uni
bartaraf etishda ta’lim-tarbiya jarayonining omil sifatida o‘rni beqiyos 
bo‘lib, asosiy vositalardan biri sifatida namoyon bo‘ladi: 
- yoshlarning onggi, tafakkuri, dunyoqarashi shakllanadi hamda 
shaxsi voyaga yetkaziladi; 
- yoshlarga Vatan tuyg‘usi, mehr-oqibat, tarixiy xotira, 
ma’naviyat va ma’rifat singdiriladi; 
- yoshlarda xavf-xatarga qarshi kurashish sezgilari va 
ko‘nikmalari shakllantiriladi. 
Istiqlolning saqlovchilari deb baholanayotgan yosh avlodning 
tarbiyasi, ularning ma’naviy salohiyatini yanada oshirish bugun davlat 
siyosati darajasiga ko‘tarildi. Zamonaviy bilimlar bilan bir qatorda, 
mustaqilligimizning asrovchi ma’naviy dastur vazifasini bajaruvchi 
milliy g‘oyani avvalo bilish, uning targ‘ibotida barchaning 
ma’sulligini ta’minlash-davrning ustuvor maqsadlaridan biri 
hisoblanadi. O‘zbekiston deb atalgan davlatning manfaatlarini o‘zida 
mujassam etgan milliy g‘oyani ta’sir doirasini aynan yoshlar orasida 
oshirishning asosiy omillaridan biri bugun “sovuq urush”lar ta’siri 
kamayishi bilan paydo bo‘layotgan “mafkura poligon”laridan 
himoyalanish orqali millat hamjihatligiga va taraqqiyotiga erishish 
bilan bog‘liqdir. Bunday kurash maydonida “G‘oyaga qarshi faqat 
g‘oya, fikrga qarshi fikr, jaholatga qarshi faqat ma’rifat bilan bahsga 
kirishish, olishish mumkin”.