«Буюк келажагимизни мард ва олийжаноб халқимиз билан бирга қурамиз»

«Телба» романи
Асар қаҳрамони

Мышкин – бу илоҳий муҳаббатнинг мажмуидир. Бундай муҳаббатни оддий одамлар тушунмайдилар, чунки у жудаям буюк ва юксакдир.

Асар ҳақида
«Телба» романида жамият қаҳрамоннинг устидан ҳукм чиқармайди, балким қаҳрамон жамият устидан ҳукм чиқаради. Романнинг марказида қаҳрамоннинг иши эмас, қаҳрамонни ҳам ўз домига тортаётган ҳаёт ва унинг икир-чикирларидир. Қаҳрамон ҳеч қачон ўзини юқори олишга ҳаракат қилмайди, лекин у атрофидагилардан ўзининг билими, ички дунёси ва шунингдек оқиллиги билан юқори туради. Асарда олдинда аниқлаб қўйилган воқеаларнинг охири йўқ.
Мышкин ўзининг меҳрибонлигига бу ҳаёт оқимида жой тополмай, яна келган жойига қайтиб кетади (Швейцария касалхонасида даволанар эди).
Муаллиф қаҳрамонни замонавий муҳокамаларга олиб киради, лекин князь Мышкин ўз ғоясига тескари ғояларга бутунлай бефарқ бўлиб чиқади. Мышкин Россиядаги ҳаётга, умуман мантиққа тушуна олмайди. Яхшилик қилмоқчи бўлади, натижаси ёмонликка айланади. Романнинг асосий мазмуни шундан иборатки, реформа пайтида жамиятдаги зиддиятларнинг кучайиши, одамлар ўртасида меҳр-муҳаббатнинг орзуга айланишидир.
Романни майда сюжетик ҳолатларга қараб эмас, балки умумий мазмунидан келиб чиққан ҳолда баҳолаш керак. романда кўтарилган асосий муаммо – инсон ўз устида ишлаб, ривожланиб бормоғи лозим. Бу абадий, ҳамма авлодлар олдидаги муаммо бўлиб, тарихнинг асосий мазмуни бўлиб қолади.
«Жиноят ва жазо» романи
«Жиноят ва жазо» – 1865-1866 йилларда Фёдор Достоевский томонидан ёзилган ижтимоий-психологик, ижтимоий-фалсафий роман. Дастлаб 1866 йилда «Русский вестник» журналида нашр этилган. Бир йил ўтгач, алоҳида нашр чоп этилиб, журнал таркиби билан таққослаганда унинг тузилиши бироз ўзгартирилди; бундан ташқари, муаллиф китоб версиясига бир қатор қисқартиришлар ва услубий ўзгартишлар киритган. 1880-йилларда асар француз, немис, швед, инглиз, поляк, венгер, итальян, норвег ва фин тилларига таржима қилинган. Асар жаҳон адабий жараёнига жуда катта таъсир кўрсатган. Романда собиқ талаба Родион Романович Раскольников томонидан содир этилган жиноят ва унинг оқибатлари ҳақида ҳикоя қилинади.


Асар ҳақида
1860-йиллар. Санкт-Петербургнинг камбағаллар яшайдиган қисми. Ёз оқшоми. Судхўр кампир Алёна Ивановнани ўлдиришни режалаштираётган собиқ талаба Родион Романович Раскольников кампирга охирги қимматбаҳо нарсасини гаровга топшириб келади. Қайтиб келаётиб, у арзон қовоқхоналардан бирига киради, у ерда тасодифан ишдан ҳайдалган амалдор Мармеладов билан учрашади. У касаллиги, қашшоқлиги ва пиёнисталиги сабаб хотини Катерина Ивановна биринчи никоҳидан бўлган қизи Соняни пул топиш учун ишратхонага ишга юборганини айтади.
Романни таҳлил қилиш, шарҳлаш осон, негаки воқеалар кўз олдимизда воқеалар ривожланиб, кўлами кенгайиб боради.
Романнинг асоси бўлиб Радион Раскольниковнинг “иши” хизмат қилади. Романда Раскольниковнинг жинояти ва жазоси ҳақида мукаммал гапирилади, бу психологик жараёнлар шундай тасвирланадики, инсон бениҳоя, унинг калласида пишган жиноятдан олдинроқ унинг жазоси ҳақида ўйлайди, лекин барибир ундаги (Раскольников) кучли шахс ҳақидаги фикр уни жиноятга ундайди.
Романда персонажлар ўртасидаги алоқа шундай узвийлашадики, натижада романнинг сюжети мураккаблашиб, муаммолари чуқурлашиб боради.