Chi so’z turkumlari yordamchi so’z turkumlari

II. Bog’lovchilar va ularning uslubiy xususiyatlari
Mehnat qilish eng yaxshi odat ,chunki mehnat bizga berur saodat.
Hammasini tinglardim, ammo o'xshashini topmasdim aslo.
Omon so 'zlar va Zaynab qalbi tol bargiday dir-dir qaltirar. (H. Olimjon)
Keltirilgan gaplarning birinchisida ammo yordamchisi o'zaro zid ma'noli bo'lgan tinglardim gap..Jxillagi bilan o'xshashini topmasdim bo'lagini; ikkinchi gapda va bir paytda roy berayotgan voqea haqida axborot beruvchi ikki gapni o'zaro bog'lash uchun qo'llangan.
Ikki va undan ortiq gap bo'lagi yoki gaplarni o'zaro bog'lab keluvchi yordamchi so'zlarga bog'lovchilar deyiladi.
Gap bo'lagi va gaplarni qanday bog'lashlariga ko'ra bog'lovchilar
ikki turli bo'ladi:
a) teng bog'lovchilar;
b) ergashtiruvchi bog'lovchilar.
O'zaro teng munosabatda bo'lgan gap bo'laklari, gaplarni bog'lash uchun ishlatiladigan bog'lovchilar teng bog'lovchilar hisoblanadi. Teng bog'lovchilarga va, hamda, ammo, lekin, biroq, yo, yoki, yoxud, yo... yo, goh... goh singari bog'lovchilar kiradi.
O'zaro tobe munosabatda bo'lgan gap bo'lagi va gaplarni bog'lash uchun ishlatiladigan bog'lovchilarga ergashtiruvchi bog'lovchilar deyiladi. Sunday bog'lovchilarga chunki, sababli, tufayli, shuning uchun, shu bois (sabab, sababli), ya'ni, -ki singari so'zlar kiradi.
Teng bog'lovchilar ham, ergashtiruvchi bog'lovchilar ham o'z ichida bir necha ma'no guruhlariga bo'linadi. Buni quyidagi jadvalda ko'ring:

Bog'lovchi turlari		Bog'lovchi­larning turlari	Vazifasi	Bog'lovchilar
Teng bog'lov­chilar	1	Biriktiruv bog'lovchilari	Uyushiq bo'lak va bog'langan qo'shma gap qismlarini bog'lab, biriktiruv munosabatini ifodalaydi.	va, hamda , bog'­lovchi vazifasida kelgan bilan ko'­makchisi, ham yuklamasi
	2	Zidlov bog'­lovchilari	O'zaro zid ma'noli uyushiq bo'laklarni va qo'shma gap qismla­rini bog'laydi.	ammo, lekin, biroq, lek, vale
	3	Ayiruv bog'­lovchilari	Uyushiq bo'lak va qo'shma gap qism­larini bog'lab, ayiruv va galma-gallik munosabatini bildiradi.	yo, yoki, yoxud, yoinki yo...yo, goh…goh , dam…dam, ba'zan... ba'zan
Ergashtiruvchi bog'lovchilar	1	Aniqlov bog'­lovchilari	Ajratilgan bo'laklarni ajratilmish bo'lakka, ergash gapni bosh gapga bog'lab aniqlov munosabatini bildiradi.	ya'ni, -ki (-kim)
	2	Sabab bog'­lovchilari	Sabab ergash gapni bog'lab, ular o'rtasidagi sabab-natija mu-nosabatini ifodalaydi.	chunki, shuning uchun, shu sa­bab (dan), shu sababli, shu tufayli
	3	Shart bog'­lovchilari	Shart, to'siqsiz holi hamda ergash gaplarni hokim bo'lakyoki bosh gaplarga bog'­lab, ular o'rtasidagi shart va to'siqsizlik munosabatini ifoda­laydi.	agar, basharti, mabodo, garchi
	4.	Chog'ishtiruv bog'lovchilari	Gap bo'laklari va gaplarni o'zaro bog'­lab, ular o'rtasidagi bog'lanishda qiyoslash ma'nosini ifoda­laydi.	go'yo, go'yoki, xuddi

Yuqorida keltirilgan bog'lovchilarning har bir ma'no turiga bir necha bog'lovchilar mansub.
Har qaysi guruhga mansub bo'lgan bog'lovchilar bir-biridan uslubiy xoslanishga egaligi bilan farq qiladi.
Biriktiruvchi bog'lovchi sifatida oddiy so'zlashuv uslubida ko'proq bilan (minan) ko'makchisi ishlatiladi.
Va, ham, hamda yordamchilari esa yozma nutq uslublari uchun xoslangan.
Zidlov bog'lovchisi sifatida so'zlashuv uslubi uchun ammo, lekin bog'lovchilarining birikkan holida ammo-lekin (ammolek) shakli ko'proq ishlatiladi.
Lekin bog'lovchisining lek, vale (valekin) shakllari ham badiiy uslub uchun xoslangan.
Ayiruv bog'lovchilaridan yoxud, yoinki yozma nutq uslubi (publitsistik, badiiy uslub)dagina qo'llaniladi.