+++чмичт-ммт doc


Корамолчиликнинг асосий йуналишлари


Download 483 Kb.
bet13/39
Sana13.11.2023
Hajmi483 Kb.
#1771440
TuriСборник
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   39
Bog'liq
чорвачилик мах и-ч технологияси

2.Корамолчиликнинг асосий йуналишлари
Корамолчиликдаги барча тадбирларни амалга оширишни кулайлаштириш ва куплаб амалий ишларни тартибли равишда куллаш максадида молларнинг махсулот тури, микдори ва сифати хамда бошка хусусиятларига кура бир неча йуналишларга булиш тавсия этилган. Бинобарин, хозирги вактда мавжуд корамоллар асосан учта йуналишга: сут, гушт ва куш махсулот йуналиш вакили хисобланади.
Сут йуналиши. Бу йуналиш асосан серсут сигир зотлари ва зот гурухларидан ташкил топган. Бу йуналишга мансуб барча сигирлар организмида моддалар алмашинуви жараенида улар истеъмол килган ем­хашаклари асосан сут хосил килиш учун сарфланади. Бундай сигирларни боши кичикрок ва енгил, нозик ва чузикрок, шохи унча ривожланмаган, буйи узун, ингичка ва тугри, унча кенг булмаган холда, юпка тери бурмаларига эга. Елкаси торрок, кукраги чукур, лекин кенг эмас, ковургалари узун, умуртка погонаси кия жойлашган ва кенг, корни катта хажмли ва кенг. Думи узун ва нозик оеклари хам узун, ингичка ва мустахкам териси юпка, эластик, кузгалувчан ва мустахкам. жУни нозик ва ялтирок, елими катта, сут безлари ва барча палла-лари яхши ривожланган, териси юпка ва нозик, вена кон томирлари буртиб чиккан, кузлари харакатчан булади.
Сут йуналишидаги корамолларга куйидаги зотлар киради. Кора-ола, Кизил чул, Холмагар, Яраславль, Тагиль, Украин окбош, Латвия кунгир зоти, Эстония кизил зоти, Айршир ва Ангельн зоти, Истобен, Бушуев, Кавказ ва Сибир зоти.
Республика хужаликларида купайтирилаетган серсут сигирларнинг деярли хаммаси бошка республикалардан турли давраларда келтирилган булиб, иссик иклим шароитига мослаштирилган.
Узбекистон Марказий Осие республикалари орасида салмокли урин эгаллаган булишига карамасдан, асрлар мобайнида уз махсулоти унча юкори булмаган ва кора молларнинг Бушуев каби зотлари кам булган. Зотларнинг яратилишида жайдари сигирлар четдан келтирилган моллардан кочирилиб, танлаш ва саралаш ишларининг маълум режа асосида олиб борилиши натижа-сида вужудга келган. Умуман, серсут сигир зотлари кандай булишидан катъий назар, тана тузилиши, яъни экстерьери, конституцияси, кайси максадда булишини акс эттирувчи хусусиятлари ва бошка белгиларига кура гуштдор корамоллар зотидан катта фарк килади.
Узбекистондаги серсут сигирларнинг танаси узун, унча семиз эмас, кукрак кисми бироз торайган, лекин яхши ривожланган, ковургалари бир-биридан узок жойлашган, корин кисми катта, иштахаси яхши, оеклари узун, ингичка, териси юпка, эластик ва яхширок булади. Бундан ташкари, уларнинг елини катта, сургучлари узун, цилиндр шаклида ва яхши ривожланган. Бу хусусиятлари наслдан-наслган бериладиган ижобий белиглар хисобланади. Куйида республикамиздаги серсут сигир зотларининг айримлари билан танишасиз.
Кора-ола зоти. Мазкур зот барча Марказий Осие республикаларида, жумладан Узбекистонда куп таркалган, серсут корамоллар ичида салмокли урин эгаллайди. Бу зот махаллий сигир голланд ва остфриз зот букалардан кочирилиб, танлаш ва саралаш йули билан, наслчилик ишларидан тугри фойдаланиш натижасида яратилган. Бу зотнинг вакиллари йирик, мускуллари яхши ривожланган булиб, тез етилувчанлиги ва сергуштлиги билан бошка зот корамоллардан фарк килади.
Улар кора ва ола булади. сигирлари согин даврида 3500-4500 кг, айрим илгор хужаликларда (масалан, «Чиноз техникуми», «Красньш водапад» тажриба хужалигида, «Малик» давлат хужалигида хамда бир катор жамоа хужаликларида) 6000-6500 кг ва ундан купрок сут берилади. Айрим рекордчи сигирлардан йилига 10000 кг сут согиб олинади. Сутнинг егдорлиги уртача 3,5-3,7 фоизни ташкил этади. Бу зот Тошкент вилояти хужаликларида кенг таркалган ва юкори курсаткичларга эга.
Сигирларнинг тирик вазни 500-550 кг, букаларники 850-950 кг келади, баъзан ундан ортик булади.
Кизил чул зоти. Бу зот сут учун бокиладиган барча зотлар орасида курук ва иссик иклим шароитига яхши мослашган вакили хисобланади. Мазкур зот моллар чул ва чала чул яйловларда унумли фойдалана оладиган, чидамли хайвон хисобланади.
Гушт йуналиши. Гушт йуналишига мансуб барча зот ва гурухлардаги моллар моддалар алмашинуви хусусиятига кура, истеъмол килинган озикларни асосан гушт ва ег хосил килиш учун сарфлайди. бИнобарин, улар жадал семиради ва сарфланган ем-хашак нисбати сут йуналишидаги зотларга караганда паст булади. бошкача айтганда, гушт етиштириш учун ем-хашак микдори маълум даражада тежалиши билан махсулот таннархи арзон ва сифати юкори булади. Чунки бу йуналишдаги барча молларнинг биологик хусусиятлари киска вакт ичида куп ва сифатли гушт тайерлашга мослаштирилган.
Гуштдор корамолларнинг мускули яхши ривожланган, суяклари бирмунча енгил, танаси кенг ва юмалок куринишда, сонлари семиз, гуштдор, гавдаси тугри бурчак шаклида булади. боши кичик, енгил ва юмалоклашган лекин кенг, шохлари асосан майда, ялтирок, унча узун булмайди ва яримой шаклини эслатади. Шуниндек буйни калта, кенг, йугон ва сермахсул хамда кукрак кисмига бирикканлиги учун сезилмаган холда булади.
Кукраги узун, ковургалари узун, юмалок (доира шаклида) бир-бирига якин жойлашган булади. елкаси кенг ва тугри, гуштдорлик хусусияти яхши ифодаланган, корни уртача катталикда, оеклари калта, лекин йугон. Орка оеклари олдингиларидан калтарок ва тугри жойлашган. Териси юмшок, лекин анча нозик.
Сигирларининг елини кичик, сургичлари тугр жойлашган, сут безлари унча ривожланмаган булади. россиянинг турли вилоят ва туманларидаги гуштдор корамоллар зоти асосан Герефорд, Калмик, Абердин-ангус, Сантагертуда, Козоки окбоши, Шартгорн ва Шароле кабилардир.
Узбекистон хужаликларида юкорида номлари айтиб утилган гуштдор зотларнинг факат айримлари (Козоки окбош, Абердин-ангус, Сантагертуда, Герефорд ва жуда оз микдорда Калмик зотлари) купайтирилади. Чунки республикамизда табиий яйловлар оз булиши туфайли уларнинг хаммасини купайтириш имкони йук. Бу зот моллар асосан яйлов усимлик хисобига яшашга мослашган. Умуман, Узбекистонда гуштдор корамоллар атиги 5 фоизни (1993 йил) ташкил этади. Улар асосан тогли ва токка якин туманларда хамда чул ва чала чул зоналарда купайтирилади.
Гушт-сут ва сут-гушт (Куш) йуналиши. Бу йуналишга мансуб булган зотлар гуштдорлик ва серсутлик хусусиятларига кура бошка йуналишдаги моллардан фарк килади. Ана шу йуналишда бокиладиган зотлар иккига булинади. Биринчиси гушт ва сут йуналишидаги, иккинчиси сут ва гушт йуналишидаги зотлардир. Бунинг асосий фарки шундан иборатки, биринчи йуналишдаги молларнинг махсулоти иккинчисидан купрок булади. масалан гушт-сут йуналишидаги сигирларнинг гуштдорлиги серсутлик курсаткичига нисбатан юкори булади ва аксинча сут-гушт йуналишидаги сигирларнинг серсутлиги гуштдорлигига кура устун булади.
Икки йуналишдаги барча корамол зотлари ташки куриниши ва конституциясига кура сут ва гушт йуналишидаги молларга нисбатан оралик уринда туради.
Икки йуналишга мансуб зотлар асосан куйидагилардан иборат: Швиц зоти, Олатов зоти, Кострома зоти, Кизил горбат зоти, Курганск зоти, Украина кулранг зоти, Симментал, Сичев зоти шулар жумласидандирю



Download 483 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   39




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling