+++чмичт-ммт doc


Куйларни урчитиш, купайтириш ва семииртириш


Download 483 Kb.
bet18/39
Sana13.11.2023
Hajmi483 Kb.
#1771440
TuriСборник
1   ...   14   15   16   17   18   19   20   21   ...   39
Bog'liq
чорвачилик мах и-ч технологияси

4.Куйларни урчитиш, купайтириш ва семииртириш
Куйлар 8-9 ойлигида жинсий жихатдан етилади, шундай булсада, уларни биринчи гал 1-1,5 ешлигида кочириш тавсия этилади. Куйларнинг жинсий кузгалиш цикли урта хисобда 17 кун, куйикиши тахминан 24 соат, бугозлик даври 144-148 кун давом этади. Куйларни купчилик зотида жинсий активлик кузда, кунлар кискаргандан кейин бошланади. Куйлар кундуз куни коронги хонага бир неча соат камаб куйилса жинсий кузгалиш тезлашади.
Куйларни купайтиришда кочиришнинг хар хил усулларидан фойдаланилади, яъни сунъий ва табиий усулдан фойдаланилади. Сунъий кочириш (уруглантириш) прогрессив усул хисобланади ва бунда бир мавсумда хар бир кучкор уругидан 300-500 та, айрим холларда 5-6 минг совлик кочирилади. Бу хужаликда, биринчидан, катта иктисодий фойда келтирса (кучкорларни камайтириш хисобига), иккинчидан, ирсий хусусияти ва махсулдорлиги юкори булган асл кучкорлардан куп микдорда сифатли кузи етиштирилади. Совликлар махсус сунъий кочириш пунктларида кочирилади. Икки кундан кейин кочирилган совликлар подасига яна синовчи кучкор куйилади, бинобарин, кайтадан куюккан совликлар борлиги айникса, уларни кушимча сунъий кочириш керак.
Табиий усул яна икки кисмга - эркин холда ва кулда кочириш усулига булинади. Кайси кочириш усулидан фойдаланиш хужаликнинг махсулот ишлаб чикариш йуналишига, наслчилик ишларига ва хоказоларга боглик.
Эркин холда кочириш. Бу усул баъзан подада кочириш деб аталади. Бунда подадаги хар 20-25 бош совлик учун битта кучкор режалаштирилган холда 40-45 кун мобайнида улар бирга кушиб юборилади. Бунда кайси совлик кайси кучкордан кочганлиги ва тугилган кузиларнинг отаси кимлиги номаълум булади. Бундан ташкари, совликларни кочириш учун куп кучкор талаб этилади.
Кулда кочириш. Бунда куюккан совликлар, сунъий усулда булгани каби, синовчи кучкорлар ердамида танланади ва махсус жойда уларни кочириш учун ажратилган наслдор кучкор куйилади ва махсус журналга унинг тартиб раками, лакаби, кочирилган куни ва хоказолар езиб борилади. Бу услни куллаган вактда хар бир кузининг отаси маълум ва качон тугилиши мумкинлиги аввалдан аник булади. Шу усулда бир мавсумда битта кучкор 90-100 та совликни кочириши мумкин.
Куйлар зотига махсулот йуналишига ва бокиладиган туман ва зоналарнинг табиий шароитига кура турли усулда бокилади. Куйлар бошка чорва молларига караганда яйловлардан яхши фойдаланади, бинобарин, Узбекистон шароитида табиий утзорда бокилади. Бунда яйловларнинг хосилдорлиги ва куйлар учун турли хилдаги сифатли утлар булиши мухим ахамиятга эга.
Думбали ва сержун куйлар коракул куйларга караганда бошкачарок бокилади. Масалан, улар асосан республикамизнинг шаркий кисмида, купрок тог этакларида жойлашган яйловларда бокилса, коракул куйлар гарбий туманларда, асосан, чул (сахро) ва чалачул зоналарда бокилади.
Езнинг иссик кунлари думбали куйларга махсус шароит яратилиши керак, чунки улар коракул куйларга караганда иссикка ва сувсизликка чидамсиз булади. Кузда куйлар тоглардан тог этакларига, ахоли яшайдиган зоналар якинига хайдаб келинади ва шу ердаги бегона утлар ва хосили йигиштириб олинганэкинзорларда бокилади. Киш ойлари уларни кисман булса-да, ути сакланиб колган тог этакларидаги яйловларда бокилади. Яйловлар хосилдорлиги паст булган вактда уларга кулда кушимча озика берилади. Думбали куйлар айрим холларда думбасидаги запас егдан хам фойдаланиши мумкин, бинобарин, бахорга бориб уларнинг думбаси анча кичрайиб колади.
Коракул куйлар йил буйи яйловда бокилади. Факат калин кор ва кучли емгир екканда куйхоналарда сакланиши мумкин. Коракул куйлар учун киш ва ез ойлари кисман нокулай хисобланади, чунки бу вактда яйловдан фойдаланиш анча кийинлашади. Лекин бахор ва куз ойлари бирмунча кулай. Чунки бахорда ут куп серсув булса, куз ойлари егингарчилик туфайли ковжираб етган утлар анча юмшайди ва куйларнинг озикланиши учун кулай даражада булади.
Бундан ташкари, утларнинг дони (уруги) етилади ва туйимлилиги ортади. Куйларнинг яхши семириши учун уларга истаганича ош тузи берилади ва хар куни сугориб турилади. Ез кунлари суткасига икки марта сугориш керак. Лекин киш кунлари, ерда кор булганида, уларни кунаро сугориш керак. Кишнинг корли кунларида куйларни баланд буйли утлар булган яйловларда бокиш талаб этилади, чунки майда, паст буйли утлар кор остида колиб кетади ва баланд утлар куйлар учун озик хисобланади. Бунда айникса уругли шувок, уругли янток, саксовул (кум сахролар шароитида), шурак ва бошкаларнинг булиши куйларнинг яхши семиришини таъминлайди. Лекин шунга карамасдан, киш ойларида куйларга етарли микдорда ем, пичан ва турли хилдаги хашак бериб туриш керак. Бундай тадбирлар март ойи бошлангунча, то ердан етарли микдорда кук майса униб чиккунича давом эттирилади. Подадаги ориклаб, заифлашиб кетган куйларга кушимча ем ва пичан бериб борилади.
Ез ва эрта куз ойлари куйларни кундузги иссикдан саклаш максадида эрталаб, кечкурун ва кечаси утлатиш тавсия этилади. Кундузги сершабада жойларда дам олдирилади. Лекин бу усуллардан унумли фойдаланиш учун хар бир зона ва туманнинг табиий шароити хисобга олиниши лозим.
Бугоз совликларни озиклантиришда уларга бериладиган ем-хашакнинг сифати ва туйимлилиги уларнинг серпуштлигини оширишга, семизлик холатини саклашга ва махсулдорлиги камайиб кетмаслигига каратилган булиши лозим. Жун фолликулалари эмбрион 3 ойлигида вужудга кела бошлашини хисобга олган холда бугоз совликларга бериладиган рацион кучайтирилиши керак. Акс холда кучкорлар нимжон, сийрак жунли ва майда булиб тугилади.
Куй эмбриони дастлабки бир ой ичида жуда суст ривожланади ва атиги 0,8 г га тугри келади. Орадан 90 кун утгач у 90 г, 120 кунлигида 290 г ва тугилиши арафасида 4700 г келади. Бинобарин, вазнининг 3А кисми бугозлик даврининг сунгги учинчи даврига тугри келади. Шунинг учун совликлар бугозлик даври-нинг иккинчи ярмига утиши билан ем-хашакка булган талаби анча ортади. Ана шуни хисобга олган холда уларнинг озик моддаларга булган талаби ва бугозлик даври, вазни ва махсулотига кура рацион нормалари белгиланади.
Агар яйлов хосилдорлиги юкори булса, куйларга кулдан кушимча озик бериш талаб этилмайди, лекин бунда факат минерал кушимчалар бериш билан чекланилади. Киш ойларида куйлар кулда бокилса, рационнинг 20-25% пичан, 10% сомон, 30-50% сенаж ва силос хамда 15-20% ем озикалардан ташкил топган булиши керак. Лекин имкони борича бугоз совликларга сенаж ва силосни камрок бериш, улар урнига ем ва пичанни купайтириш маъкул хисобланади. Чунки у овкат хазм килиш органларига баъзан салбий таъсир этиши мумкин.
Эмизикли совликларни озиклантиришда уларнинг озик моддаларга булган катта талабини хисобга олиш керак. 1 кг сут хосил булиши учун рационда кушимча 1 кг курук модда булиши керак. Кузилар эмадиган даврда жадал усади ва ривожланади. Бинобарин, совликларнинг сут махсулоти канча куп булса, кузилар шунча жадал усиб семиради. Эмизикли совликларни озиклантиришда уларнинг махсулот йуналиши, вазни, кузиларнинг сони ва физиологик холати диккат марказида булиши талаб этилади. Хар хил дагал ва серсув озиклар билан бир каторда суткасига 300-500 г дан ем бериш керак. Пичан уртача 30-40%, сенаж ва силос 20-25% атрофида булиши мумкин.
Кузиларни озиклантиришда, уларнинг жинси, еши ва махсулот йуналиши хисобга олинади. Масалан, икки хафталик кузиларга уртача 30-50 г дан, 4 ойга етганда 250-400 г дан ем берилади. 2-3 хафталигидан улар серсув озик, илдиз-мева ва пичн ейишга ургатилади. Бунда дон озиклар ерма холда булиши керак. Илдизмевалар туграб берилади. Рационга кушимча равишда бур, суяк уни, ош тузи бериш лозим. Бунда хар 1 кг вазни хисобига 25-30 г дан минерал кушимча-лар етарлидир.
Совликлардан ажратиб олинган кузилар гурух-гурух килиб яйловда еки лагерда атрофи уралган махсус кураларда бокилади. Уларга кушимча ем бериш махсулдорлигини ошириш имконини беради. Кузилар куп хужаликларда кеч кузгача яйловда бокилади. Лекин кечаси музлаган ва кундузи эриган ут билан бокиш ярамайди. Чунки бундай ут ошкозон фаолиятини бузади ва кузилар ичкетар касаллигига учрайди. Лагер шароитида кутонларда бокилганда уларга суткасига 150-200 г ем, сифатли беда пичани, силос ва сенаж берилиши керак, тоза илик сув билан сугориш лозим.
Куйлар икки хил усулда: яйловда ва кулда бокиб семиртирилади. Куйларни яйловда бокиш ва семиртириш энг арзон ва кенг таркалган усул хисобланади. Бунда уларнинг вазни 25-40% гача ортади, гушт егининг сифати яхшиланади. Ешига кура брак килинган коракул куйлар, насл учун яроксиз кучкорлар ва асосан думбали эркак кузилар гуштга бокиш учун ажратилади ва еши, жинси, физиологик холатига караб пода ташкил килинади.
Агар брак килинган куйлар эрта бахордан бошлаб яйловда яйратиб бокилса, улар яхши семиради ва кулдан бериладиган кушимча ем-хашакка эхтиежи булмайди. Лекин гушт учун тери ва сут махсулоти етиштириб беради.



Download 483 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   14   15   16   17   18   19   20   21   ...   39




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling