Chorvachilik tarmoqlari iqtisodiyoti

2016	2017	2018
2019
		Fermer xo’jaliklari
Go’sht		2,9	3,0	4,5		5,1
Sut		3,6	3,4	3,8		4,3
Tuxum		10,7	10,9	14,5		14,7
Jun		8,1	6,0	8,1		9,1
Qorako’l teri		5,5	5,6	7,9		7,9
Pilla		94,3	91,2	79,8		73,4
	Dehqon xo’jaliklari
Go’sht		94,4	93,9	92,0		90,2
Sut		95,6	95,9	95,5		94,8
Tuxum		57,3	63,5	58,1		57,8
Jun		85,4	89,0	88,2		86,9
Qorako’l teri		83,7	84,3	83,3		84,8
Pilla		-	-	-		-
	Qishloq xo’jaligi faoliyatini amalga oshgiruvchilar
Go’sht		2,7	3,1	3,5		4,7
Sut		0,8	0,7	0,7		0,9
Tuxum		32,0	25,6	27,4		27,5
Jun		6,7	4,9	3,7		4,0
Qorako’l teri		10,8	10,1	8,8		7,3
Pilla		5,7	8,8	20,2		26,6

Manba: O’zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo’mitasi ma’lumotlari
Ushbu jadval ma’lumotlaridan mamlakatimizda chorvachilik mahsulotlari ishlab chiqarishda dehqon xo’jaliklarining ulushi yuqoriligini ko’rishimiz mumkin. 2019-yil holatiga dehqon xo’jaliklarining ulushi jami ishlab chiqarilgan go’sht tarkibida 90,2 foizni, jami ishlab chiqarilgan sut tarkibida 94,8 foizni, jami ishlab chiqarilgan tuxum tarkibida 57,8 foizni, jami ishlab chiqarilgan jun tarkibida 86,9 foizni va jami ishlab chiqarilgan qorako’l teri tarkibida 84,8 foizni foizni tashkil etgan. Chorvachilik tarmog’ini intensiv rivojlantirish uchun chorvachilik mahsulotlari ishlab chiqarish hajmida boshqa xo’jalik yuritish shakllari, jumladan, fermer xo’jaliklari va chorvachilik klasterlarining ulushini ham ko’paytirish maqsadga muvofiq. Chunki dehqon xo’jaliklarida chorvachilik mahsulotlari ishlab chiqarish jarayonini mexanizatsiyalashtirish, avtomatlashtirish, veterinariya xizmatlarini tashkil etish, naslchilikni yo’lga qo’yish, sohaga taalluqli ilmiy-tadqiqotlar olib borish, ishlab chiqarishga innovatsiyalarni joriy etish, ilmiy asoslangan miqdordagi barcha zaruriy ozuqa mahsulotlari bilan ta’minlash, chorvachilik mahsulotlarini qayta ishlashni yo’lga qo’yish, yirik investitsion loyihalarni tatbiq etish kabi tadbirlarni amalga oshirish imkoniyatlari cheklangan. Shu sababli fermer xo’jaliklarida ham chorvachilik tarmog’ini rivojlantirish va chorvachilik klasterlari faoliyatini yo’lga qo’yish va ularni rovojlantirishga e’tibor berish lozim.
Asosiy turdagi chorvachilik mahsulotlari ishlab chiqarish hajmining o’sish sur’atlari 6-jadvalda keltirilgan.
6-jadval Asosiy turdagi chorvachilik mahsulotlari ishlab chiqarishning o’sish sur’atlari, o’tgan yilga nisbatan foizda

	2016	2017		2018	2019
	Barcha toifadagi xo’jaliklarda
Go’sht	106,8	105,3		106,3	101,8
Sut	107,5	103,5		104,2	102,4
Tuxum	111,1	102,9		117,8	104,2
Jun	103,0	98,0		95,2	101,4
Qorako’l teri	102,3	101,9		100,9	106,0
Pilla	100,2	47,4		143,5	119,3
	Fermer xo’jaliklari
Go’sht	106,6	111,5		158,0	114,8
Sut	107,4	95,7		117,7	116,3
Tuxum	107,0	105,9		155,2	105,9
Jun	103,2	73,9		127,2	116,4
Qorako’l teri	103,9	103,1		143,3	106,7
Pilla	101,2	45,8		125,1	109,6
	Dehqon xo’jaliklari
Go’sht	106,8	104,6		104,2	99,8
Sut	107,5	103,9		103,7	101,6
Tuxum	113,6	114,0		107,8	103,6
Jun	102,8	102,4		94,2	99,6
Qorako’l teri	102,7	102,6		99,8	107,9

Manba: O’zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo’mitasi ma’lumotlari
Ushbu jadval ma’lumotlaridan 2019-yil holatiga barcha turdagi chorvachilik mahsulotlari ishlab chiqarish hajmi o’sganligini ko’rishimiz mumkin. So’nggi yillarda fermer xo’jaliklarida chorvachilik mahsulotlari ishlab chiqarish hajmi boshqa turdagi xo’jalik yuritish shakllariga nisbatan yuqoriroq sur’atlarda o’smoqda.
Aholi jon boshiga ishlab chiqarilgan chorvachilik mahsulotlari to’g’risidagi ma’lumotlar 7-jadvalda keltirilgan.
7-jadval Aholi jon boshiga ishlab chiqarilgan chorvachilik mahsulotlari, kg

	2016	2017	2018	2019
Go’sht	68,2	70,6	73,7	73,7
Sut	304,7	310,2	317,6	319,1
Tuxum, dona	193	195	226	231
Baliq	2,1	2,6	2,8	3,6

Manba: O’zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo’mitasi ma’lumotlari
Ushbu jadval ma’lumotlariga ko’ra, mamlakatimizda aholi jon boshiga ishlab chiqarilayotgan chorvachilik mahsulotlari so’nggi yillarda ortib bormoqda.
Chorvachilikning muhim yo’nalishlaridan biri – qoramolchilikdir. U aholini qimmatli oziq-ovqat mahsulotlari – sut va go’sht bilan ta’minlaydi. Ularning terisidan esa ko’p turdagi charm mahsulotlari tayyorlanadi. Boshqa turdagi chorva mollari bilan taqqoslaganda, qoramollar yuqori sut mahsuldorligiga ega. Bundan tashqari, qoramollar ratsioni tarkibiga kiruvchi ozuqalar ham boshqa turdagi chorva mollari ozuqasiga nisbatan ancha arzon bo’lib, dag’al xashakdan keng foydalaniladi.
8-jadval Yirik shoxli qoramollar bosh soni (yil oxiriga, ming bosh)

	2016	2017	2018	2019
O’zbekiston Respublikasi	12181,4	12471,0	12814,1	12949,7
Qoraqalpog’iston Respublikasi	1009,3	1058,0	1095,3	1110,6
Andijon	1028,9	1012,2	1038,2	1053,0
Buxoro	1179,9	1197,2	1209,0	1227,5
Jizzax	867,1	880,4	893,7	893,9
Qashqadaryo	1479,3	1539,7	1584,9	1598,7
Navoiy	440,9	469,0	496,8	501,7
Namangan	680,1	693,9	702,5	706,9
Samarqand	1454,2	1476,0	1555,6	1578,2
Surxondaryo	892,5	946,1	962,1	974,1
Sirdaryo	412,6	413,2	458,3	458,7
Toshkent	861,3	886,4	902,2	918,8
Farg’ona	1012,0	994,6	1003,7	1003,8
Xorazm	863,3	904,3	911,8	923,8

Manba: O’zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo’mitasi ma’lumotlari
Ushbu jadval ma’lumotlaridan ko’rinib turibdiki, mamlakatimizda qoramollar bosh soni so’nggi yillarda ortmoqda. 2016-yilda 12181,4 ming bosh yirik shoxli qoramol bo’lgan bo’lsa, 2019-yilga kelib ushbu ko’rsatkich 12949,7 ming boshni tashkil etgan. Yirik shoxli qoramollar bosh soni bo’yicha 2019-yil holatiga Qashqadaryo (1598,7 ming bosh), Samarqand (1578,2 ming bosh) va Buxoro (1227,5 ming bosh) viloyatlari yuqori ko’rsatkichlarga ega bo’lsa, Namangan (706,9 ming bosh), Navoiy (501,7 ming bosh) va Sirdaryo (458,7 ming bosh) viloyatlari eng past ko’rsatkichga ega.
Qo’ychilik ham chorvachilikning muhim tarmoqlaridan biri bo’lib, go’sht, jun, teri, qorako’l teri, sut va boshqa mahsulotlar beradi. Mamlakatimizda 2020-yil 1-yanvar holatiga 11559,7 ming gektar pichanzor va yaylovlar mavjud bo’lib, bu chorvachilik uchun asosiy ozuqa manbai hisoblanadi.
9-jadval Qo’y va echkilar bosh soni (yil oxiriga, ming bosh)