D lutfullayeva, R. Davlatova, M. Saparniyazova

JUL. 
6-amaIiy ish. Quyidagi jadvalni to'ldiring.
1. Harakatni bajarishga chaqiruvchi undov so'zlar: 
chu, ...
2. Harakatni to'xtatishga chaqiruvchi undov so'zlar: 
dirr, ...
7-amaliy ish. Buyruq-xitob undovlari ishtirok etgan 8 ta buyruq gap 
tuzing. Undov so‘zlaming gapdagi uslubiy vazifasiga tavsif bering.
8-amaliy ish. “Labirint”dan foydalanib, Qovoqvoyga faqat his- 
tuyg‘u ifodalovchi undov so‘zlar joylashgan bulutchani topishga 
ko‘maklashing va Qovoqvoy tilidan shu undov so‘zlar ishtirokida gaplar 
tuzing.
9-amaIiy ish. Hay-hay undov so‘zining quyidagi ma’nolariga gaplar 
tuzing.
1. Rohatlanish, zavqlanish:
2. Fikrdan qaytarish:
3. Achinish, qayg‘urish:
133

---

10-amaliy ish. Akademik litsey va kasb-hunar kollejlari uchun 
tuzilgan “Hozirgi o‘zbek adabiy tili” darsligida (A.Nurmonov, A.Sobirov, 
Sh.Yusupova. Hozirgi o‘zbek adabiy tili. - Toshkent, 2010. 2-k.) berilgan 
quyidagi mashqni ishlang.
367-mashq. “Jimjitlik” romanidan olingan parchalarni o‘qing. Undov 
so‘zlaming ishlatilish o‘rinlarini tushuntirib bering.
- Obbo sen-ey, - dedi mehmon. - Zo V bolasan-da.
- Shogirdingizman-da, Hoji aka, - Rasulbek yaltoqlanib mehmon- 
larga yo 7 boshladi.
Hoji aka har gal taomni og'ziga solganda Rasulbeksha’niga hamd-u 
sano о ‘qirdi. Pazandaligini astoydil maqtardi.
- Vey, bu hunarni qaydan о ‘rgangansan, palakat? Juda zo V ekansan-
ku.
Tolibjon undan, to'rvangda nima bor, deb so'raganda u, ohaktosh 
bilan tomatdan bo'shagan banka, keyin picha kir sovun bor deb javob 
berdi.
- Iya, bularni nima qilasan?
Bola juda bilag ‘onlik bilan zo ‘r ish qilmoqchiligini bildiradigan 
harakat qildi.
- Buloq tepasidagi katta qoratoshga otimizni nimada yozamiz? 
Ohakni bankaga solib, tepasiga sovun yaproqlar solamiz, keyin suv quysak 
vaqirlab qaynab ketadi. Qatiqqa о ‘xshab oppoq atala bo ‘ladi, о ‘sha bilan 
toshga hammamizning otimizni yozaman.
(Said Ahmad)
ll-am aliy ish. Egallagan bilimlaringizni savollarga javob 
berish orqali mustahkamlang.
1. Qanday morfologik birlik undov so‘z sanaladi?
2. Qaysi o‘zbek tilshunos olimlarining undov so‘zlar tadqiqiga oid 
ilmiy izlanishlari mavjud?
134

---

3. 0 ‘zbek tilshunosligida undov so‘zlaming qanday turlari farqlanadi?
4. Undov so‘zlar qaysi so‘z turkumlari bilan o‘xshashlik belgisiga
ega?
5. Undov so‘zlaming o‘ziga xos farqlovchi belgilari nimalardan 
iborat?
6. His-hayajon undovlari nimani anglatadi?
7. Qanday undovlar buyruq-xitob undovlari hisoblanadi?
8. Undov so‘zlar gapda qanday sintaktik vazifalarda qo‘llanadi?
UYGA VAZIFA
S  
Badiiy ijod namunalaridan olingan misollar asosida undov 
so‘zlaming ma’no xususiyatlarini yoriting.
S  
Kuzatuvlaringiz asosida