Дарслик мбх doc

Guruhlanish turi 
Xarajat turlari 
Ishlab chiqarish jarayonidagi iqtisodiy o‘rniga qarab Asosiy va doimiy 
Tarkibiga qarab 
Kompleks va bir elementli 
Tannarxga o‘tkazish usuliga qarab 
To‘g‘ri va egri 
Ishlab chiqarish hajmiga qarab 
O‘zgaruvchan va o‘zgarmas 
Yuzaga kelishiga qarab 
Doimiy va bir vaqtli 
Ishlab chiqarish jarayonida ishtirok etishiga qarab 
Ishlab chiqarish va tijorat 
Samaradorlikka qarab 
Samarali va samarasiz 
Yuqoridagilardan kelib chiqib xarajatlar quyidagicha guruhlanadi: 
1. Mahsulot ishlab chiqarish tannarxiga kiritiladigan xarajatlar: 
a) bevosita va bilvosita material xarajatlar; 
b) bevosita va bilvosita mehnat haqi xarajatlari; 
v) boshqa bevosita va bilvosita xarajatlar, shu jumladan ishlab
chiqarish xususiyatiga ega bo‘lgan ustama xarajatlar. 
Bevosita xarajatlar deb, mahsulotning ayrim turlari tannarxiga to‘g‘ridan 
to‘g‘ri, bevosita o‘tkaziladigan xarajatlarga aytiladi. Bilvosita, ya’ni egri xarajatlar 
deb, hisobot oyi davomida yig‘ib-taqsimlovchi hisobvaraqlarda hisobga olinib, 
tannarxni kalkulyatsiya qilishda, mahsulotning ayrim turlari tannarxiga biron-bir 
ko‘rsatkichga mutanosib ravishda taqsimlash yo‘li bilan o‘tkaziladigan 
xarajatlarga aytiladi. 
2. Davr xarajatlari (operatsion xarajatlar): 
a) mahsulot sotish xarajatlari; 
b) ma’muriy yoki boshqaruv xarajatlari; 
v) boshqa operatsion xarajatlar va zararlar; 
3. Moliyaviy faoliyat bo‘yicha xarajatlar: 
a) foizlarni to‘lash bo‘yicha xarajatlar; 
b) xorijiy valyuta bilan operatsiyalar bo‘yicha kurslardagi salbiy farqlar; 
v) qimmatbaho qog‘ozlarga qo‘yilgan mablag‘larni qayta baholash
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

445 
natijasidagi zararlar; 
g) moliyaviy faoliyat bo‘yicha boshqa xarajatlar;