Darsning mavzusi. Jo‘nalish kelishigi. (221-223-mashqlar) Darsning maqsadi: ta’limiy

IV.Yangi mavzuni mustahkamlash.
222- mashq matni o‘qitiladi. Jo‘nalish kelishigi so‘roqlariga javob bo‘lgan otlarni toptiriladi.

Jo‘nalish kelishigi so‘roqlariga javob bo‘lgan otlarni ko‘chirib, asos va qo‘shimchalarini belgilash uchun „Tahlil qolipi“ ta’limiy o‘yinidan foydalaniladi. Buning uchun mashq shartiga ko‘ra matn o‘qitiladi . So‘ng kelishik qo‘shimchasini olgan so‘zlar quyida keltirilgan jadvalga yozib, so‘zlarda ishtirok etgan egalik va kelishik qo‘shimchalar nomi ostiga yozib chiqib tahlil qiladilar. Topshiriqni bajarishda juftlikda bajariladi.

Egalik qo‘shimchalari

Kelishik qo‘shimchalari

So‘zlar

Birlik

Ko‘plik

II-sh

III-sh

IIII-sh

II-sh

II-sh

IIII-sh

BB/k

Q/ k

TT/k

JJ/k

O‘/k

CCH/k

oyog‘iga

-i

ga

Tal‘atga

g a

qalamga

ga

osmonga

ga

Suvga

ga

ko‘chaga

ga

qalamga

i

ni

bolasini

-i

ni

chumchuqni

ni

qanotini

i

ing

ni

Chumchuqchaning

Ipni

ni

Sizning bahoingiz

O‘quvchilar topshiriqni bajarib bo‘lgach, monitor orqali to‘g‘ri javoblar tekshiriladi. Xatolikka yo‘l qo‘ygan jamoalarning noto‘g‘i javoblari tahlil qilinadi.Quyidagi savollar bilan dars yakunlanadi.
-Tal’atning o‘rnida bo‘lganingizda siz nima qilgan bo‘lar edingiz?
-Jo‘nalish kelishigidagi otni qanday aniqlaysiz?
V. Darsga yakun yasash va baholash Dars yakunida umumiy baholar e’lon qilinadi va faol, bilimdon o‘quvchilar rag‘batlantiriladi.
VI.Uyga vazifa.. 223-mashq asosida 4-sinf ,,O‘qish kitobi“dagi “Alisherning yoshligi” hikoyasidan to‘rtta gapni ko‘chirib, otlarni topib, ularni o‘zi bog‘langan so‘z bilan birga ko‘chirish uy vazifa qilib beriladi.



80


Darsning mavzusi. O‘rin payt kelishigi.( 232-234 mashqlar)
Darsning maqsadi:
ta’limiy: o‘rin- payt kelishigi va uning so‘roqlari, qo‘shimchasi haqida tushuntirish , otlarning gapda boshqa so‘zlar bilan kelishik qo‘shimchalari yordamida bog‘lanishi, kelishik qo‘shimchalari, uning nomlari, so‘roqlari va vazifasi yuzasidan amaliy bilim berish: FK1: otning kelishik qo‘shimchalari bilan turlanishini bilish;
tarbiyaviy: o‘quvchilarga kitobning inson uchun foydali tomonlarini yoritib berish,qushlarni himoya qilishga o‘rgatish:
TK2: har bir darsda kitob bilan ishlashga o‘rganish
rivojlantiruvchi: o‘quvchilarning lug‘atini boyitish, savodxonligini oshirish. FK2: mavzuga oid so‘zlarni og‘zaki va yozma nutqda qo‘llay oladi, o‘zlashtirilgan leksik birliklarni matnda qo‘llay olish.
Darsning turi: yangi bilim, ko‘nikma, malakalami shakllantiruvchi dars.
Darsning metodi: suhbat metod, test, ta’limiy o‘yin.
Darsning jihozi: „ Otlarning kelishiklar bilan qo‘llanishi” jadvali,didaktik materiallar.
Darsning borishi:
I.Tashkilliy qism.
II. O‘tilgan mavzuni mustahkamlash.

H usnixat daqiqasi: Oltin o‘tda,odam mehnatda bilinar.

231- mashq nuqtalar o‘rniga jo‘nalish kelishigi qo‘shimchalaridan mosini qo‘yib, topishmoqlarni o‘qing va javobini toping.
O‘quvchilarga o‘tilgan mavzuni mustahkamlab takrorlash uchun quyidagi savollar beriladi.
-Jo‘nalish kelishigi qanday so‘roqlarga javob bo‘ladi?
-Jo‘nalish kelishigining qo‘shimchasini ayting?
-Jo‘nalish kelishigi deb nimaga aytiladi?
-Kelishik qo‘shimchalarini sanab bering.
III. Yangi mavzu bayoni.
O‘qituvchi yangi mavzuni „ Otlarning kelishiklar bilan
qo‘llanishi” jadvalga qarab tushuntiradi.
O‘rin payt kelishigidagi ot –kimda?, nimada?, kimlarda?, nimalarda?, qayerda?, qayerlarda?, so‘roqlaridan biriga javob bo‘ladi. O‘rin-payt kelishigidagi ot ko‘pincha fe’l bilan bog‘lanadi, gapda ikkinchi darajali bo‘lak vazifasida keladi.
Darslikdagi 232- mashq o‘qiladi. Ajratilgan otlarga so‘roq beriladi. Ular qaysi kelishikda qo‘llanganligi so‘raladi.

232-mashqni “Bo‘lishi mumkin emas” ta’limiy o‘yinidan foydalanib o‘tkaziladi.Buning uchun o‘qituvchi mashqni o‘quvchilarga o‘qib beradi, o‘quvchilar diqqat bilan tinglaydilar. Ular hikoyada bo‘lishi mumkin bo‘lmagan fikrlarni aniqlab daftarlariga yozib boradilar. So‘ng o‘quvchilar yozgan fikrlari o‘qitiladi va aslida qanday bo‘lishi kerakligi so‘raladi. Bu ta’limiy o‘yin orqali o‘quvchilarning diqqati, kuzatuvchanligi tanqidiy fikrlay olish malakalari rivojlanadi.

tT/r	Bo‘lishi mumkin emas	Aslida qanday bo‘lishi kerak	Ball
1	O‘rmonda turli jonzotlar inoq yashar ekan	O‘rmonda turli jonzotlar dushman yashar ekan O‘rmonda turli jonzotlar bir –birini ovlab yashaydi.	1
2	Sichqon oftobda erkalanib yotgan mushukning bag‘rida o‘ynarkan.	Sichqon mushuk bilan dushman.	1
3	Bo‘ri qo‘zichoqni o‘z bolasidek yalab-yulqar ekan.	Bo‘ri qo‘zichoqni yeb qo‘yadi.	1
4	Tulki jo‘jalarni don-dun bilan siylarkan	Tulki jo‘jalarni yeydi.	1
5	Yo‘lbars kiyik bolalarini yelkasiga mindirib, qirlarda sayr qildirar ekan	Yo‘lbars kiyik bolalari bilan oziqlanadi.	1
	Jami:		5 bal

Yuqoridagi ko‘rinishdagi jadval doskaga chizib ko‘rsatiladi. O‘quvchilar aniqlagan bo‘lishi mumkin bo‘lmagan fikrlar yozib boriladi va aslida qanday bo‘lishi mumkin ekanligi yoniga yoziladi. Shu tariqa o‘quvchilar fikrlari aniqlanib ertak tabiatdagi jonzotlarga bog‘lanadi.
Bolalar, ertakni siz og‘zaki davom ettiring. O‘rin-payt kelishigidagi ot qatnashgan gaplarni ko‘chirtiriladi. O‘rin-payt kelishigi qo‘shimchasini belgilatiladi.
Bepoyon so‘ziga ma’nodosh so‘z -tugamas,poyonsiz,katta .
O‘rin-payt kelishigidagi otlarni qanday aniqlaysiz? degan savol bilan mashq yakunlanadi.
IV.Yangi mavzuni mustahkamlash.
Darslikdagi 233- mashq o‘qiladi. Orin-payt kelishigidagi otlarni aniqlanadi. Ularni o‘zi bog‘langan so‘z bilan ko‘chiriladi.
-O‘rin-payt kelishigi qo‘shimchasi otni qaysi turkumdagi so‘zga bog‘laydi?
-O‘rin-payt kelishigi qo‘shimchasi otni fe’l so‘z turkumidagi so‘zga bog‘laydi.Bu savolga umumiy javob olinadi. O‘quvchilar fikrini to‘liq yoki izchil ifodalashi uchun quyidagi savollardan ham foydalanish mumkin:
—Gapda otlar boshqa so‘zlarga qaysi qo‘shimchalar yordamida bog‘lanadi?
— Kelishik qo‘shimchalarini ayting.
— Bosh kelishikdagi ot qanday so‘roqqa javob bo‘ladi?
— Qaratqich, tushum kelishiklaridagi otlar-chi?
— Jo‘nalish, o‘rin-payt, chiqish kelishiklaridagi otlar-chi?
— Kelishik qo‘shimchalari qanday vazifa bajaradi?