Davlat shakllari ( boshqaruvi, tuzilish shakli, siyosiy rejimi va funktsiyalari). Darsning maqsadi

2. DAVLAT TUZILISH SHAKLI

Davlatning amal qilish tarixi shu narsani kursatadiki, turli xil davlatlar bir-biridan o’zlarining ichki tuzilishi jixatidan farq qilgan, jumladan: xududiy bo’linish uslublariga ko’ra (ma'muriy-xududiy bo’linmalar, siyosiy avtonom bo’linishlar, davlatning tashiliyligi va b.), va davlat xokimiyatining markazlashuvi darajasi bo’yicha (markazlashgan, demokratik sentralizm printsipiga asosan tashkil etilgan va b.).

Davlat tuzilishi – bu davlat xokimiyatining ma'muriy – xududiy tuzilishi bo’lib, davlatni o’zining tashkil etuvchilariga bo’lgan munosabatining harakteri tushiniladi. Davlat tuzilish shakli- bu har bir davlatning siyosiy va ma'muriy-hududiy tuzilishi, davlat oliy organlari bilan mahalliy organlar o’rtasidagi o’zaro munosabatlardir.

Davlat tuzilishi shakli bo’yicha oddiy , murakkab va konfederativ bo’ladi.

Unitar davlat – bu markazlashgan bir butun davlat bo’lib, uning ma'muriy – xududiy bo’linmalari davlat tuzilmasi statusiga hamda suveren huquqlarga ega emas.

Unitar davlatlarda yagona davlat oliy organi, yagona konstitutsiya, yagona fuqarolik bo’lib, o’z navbatida bular butun mamlakat miqyosida markazlashgan davlat xokimiyatining ta'siri yuqori darajada bo’lishi uchun tashkiliy – huquqiy asos yaratadi. Ma'muriy – xududiy bo’linmalarning organlari yoki to’la ravishda markaz qaramog’ida bo’ladi yoki ikki tomonlama qaramog’da, ya'ni markaz yoki maxalliy vakolatli organlarning ta'siri ostida bo’ladilar. Shu paytgacha amalda bo’lgan va xozirgi ko’pgina davlatlar unitar shakldadir.Bu tushunarli hol, chunki unitar davlatlar birligi yaxshi ta'minlanadi va boshqariladi. Unitar davlatlarning aholisi bir xil millatli va ko’p xil millatli bo’lishi mumkin.Masalan, Frantsiya,Shvetsiya,Norvegiya va boshqalar – bir xil, Buyuk Britaniya,Belgiya va boshqa har xil millatlar.

Unitar yoki oddiy davlat tuzilishi ma'muriy-hududiy qismlarga bo’linib, yagona oliy organga, hukumatga, konstitutsiyaga, fuqarolikka, o’zining hududiga, davlat chegarasiga va qonuniylikka ega bo’ladi. Masalan; Angliya, Frantsiya, Italiya, O’zbekiston, Ukraina, Qozog’iston davlat tuzilishi shakli bo’yicha unitar davlatdir.