Дифференциал психология


Мавзу-7. Кичик мактаб ёши


Download 229 Kb.
bet8/11
Sana03.09.2023
Hajmi229 Kb.
#1672294
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11
Bog'liq
Differensial psixologiya

Мавзу-7. Кичик мактаб ёши.


Режа:
1. Тараккиёт ва таълим назарияларини танкидий анализи.

  1. Укув фаолияти ва укув мотивларининг кичик укувчиларда шаклланиши.

  2. Кичик мактаб укувчиси шахсининг шаклланиши.

  3. Кичик мактаб укувчиларининг эиоционал- иродавий сифатлари.

Асосий тушунчалар:
Тараккиёт ва таълим, укув мотивлари, укувчи шахсини шаклланиши, эмоционал-иродавий сифатлар.
Уй вазифаси:
Кичик мактаб укувчиларида билиш жараёнларини шаклланиши.
Адабиётлар: 1.Умумий психология, ёш психологияси
педагогик психология курси.Москва.1982 й.
2. Э.Гозиев. Психология. Тошкент.1994й.
3. Петровский. Ёш психологияси ва педагогик
психология. Москва. 1979 йил.
4. М.Г.Давлетшин. Ёш психологияси ва
педагогик психология . Т.1974 й.

Боланинг усиши, унинг психикаси ва онгининг тараккиёти жамият аъзоси сифатида вояга етиши муайян конуниятларга буйсунади. Таълим ва тараккиёт масаласини кандай тушунасиз? Тараккиётни тушунишда 2 йуналиш мавжуд. Биринчи йуналишга мувофик аввалги нарсаларни оддий такрорланишдан яъни организмдаги мавжуд сифатларни купайиши ёки камайишидан иборат булиб, бу йуналиш тараккиётнинг хакикий сабабларини тушунтириб бера олмайди. Иккинчи йуналишга мувофик тараккиёт карама- каршиликлар курашидан иборат.(4- мавзунинг 2-параграфига каралсин)


Тараккиёт билан таълим узаро диалектик боглик булиб, бу хакда 3 хил назария мавжуд.1. Тараккиёт билан таълим орасида фарк йук, деган назария. Бунга биноан тараккиёт ва таълим бир хил жараёндир.
2.Тараккиёт ва таълим орасида муносабат йук дейиш билан , тараккиёт узича , таълим эса узича ривожланадиган жараён деб курсатилади.
3. Назарияга биноан тараккиёт ва таълим алохида- алохида жараён булса хам улар бир-бирига мос тушади, дейиш билан аввалги икки назарияни келтиришмокчи буладилар.
Бу назариялар нотугридир. Жахон психологиясининг намоёндаси Л.С. Виготский тараккиёт ва таълим жараёнини илмий равишда тахлил килиб, тараккиёт ва таълим бир-бирига мос келмайдиган жараён деб курсатилади. Л.С Виготский фикрича таълим илгарилаб кетадиган жараён, тараккиёт эса унинг оркасидан эргашиб боради деб курсатади. Чунки таълим боланинг кечаги ривожланишини эмас, балки эртанги, келгуси кун ривожланишини хисобга олиб ташкил этилади. Бола таълим жараёнини узлаштирар экан, унда шу кунгача шаклланмаган аклий жараёнлар шаклланади. У тараккиётнинг 2 боскичини :Тараккиётни кандай боскичларини биласиз?
1)энг якин тараккиёт боскичи яъни болани катталар ёрдамида ривожланган боскичи;
2)актуал тараккиёт боскичи зонаси :яъни болани мустакил ривожланадиган ва тараккиётидаги хусусиятлари шаклланадиган боскичи зонаси деб курсатади. Энг якин тараккиёт боскичини бола ривожланишининг энг мухим даври деб хисобланади ва аввалги 3 назарияни кескин коралайди.Кайси тараккиёт боскичи бола хаётида мухим рол уйнайди?
Болани биринчи бор мактаб остонасига кадам куйиши билан унда кандай психологик кийинчиликлар руй бериши мумкин? II.Кичик мактаб даврида боланинг биринчи бор мактаб остонасига кадам куйиши унда укув фаолиятининг бошланиши хисобланади.(Бу даврни бола учун кизикарли, таъсирчанг утказиш талаб этилади.) Укув фаолияти болани билиш жараёнларини ихтиёрий ва баркарор хусусиятларини, акл сифатлари ва фикр юритиш жараёнларини ривожланишида психологик кийинчиликларни пайдо булишига сабаб булади.
Жумладан, укувчи 45 минутлик дарсда уз диккатини таълим мазмунига каратиш, укитувчиларнинг фикрларини укиб олиши, уй вазифаларини бажариш шартлигини хис килиш, мактаб, куча коидаларига риоя килиш, ота-она, укитувчи, мактаб олдидаги бурчни хис килиш каби купгина кийинчиликларга дуч келади. Бу кийинчиликлар таълим-тарбия жараёнида, укитувчиларга, укувчиларга булган муносабати жараёнида бартараф этилади. Бола мактабга келгунга кадар унда укув фаолияти мотивлари пайдо булади. Болада укишга хохиш, кизикишларнинг пайдо булиши укув фаолияти мотивларини шаклланишига сабаб булади. 7 ёшгача булган болаларда нима учун мактабда укишни хохлайсан?дейилса, улар «укишни хохлаганим учун», «еттига кирдим» каби жавобларни бериши мумкин.Биринчи синфдан бошлаб эса мотивлар мазмуни узгара бошлайди.Масалан: «укишни урганиш учун», «хисоблашни билиш учун» деб жавоб берсалар , 3-4-синфга келганда «яхши укисам врач буламан», «Ватанимга хизмат киламан» каби асосли жавобларни бера бошлайдилар. Булардан маълумки, укув фаолияти мотивлари билим олиш жараёнида асосли, мазмунли, бирор максадга каратилган була бошлайди.
Кичик укувчи шахси шакилланиши дейилганида нимани назарда тутасиз? III.Кичик укувчилар шахси шаклланиши давом этади . Янги фаолиятга утиш укувчи боланинг уз фаолиятига янги муносабатни пайдо килади. Бунда аввал бурч хисси ривожлана бошлайди. У укиш шарт ва укиш унинг бурчи эканини, яхши укишга эхтиёж сезиш каби хислатлар шаклланади. У нима учун яхши укиш кераклигини анг- лайди ва укишга кизика бошлайди. Бу вактда кизикишлар бекарор характерга эга булади.
Лекин 9 –10 ешга етганда кизикишлар баркарор ,мустахкам ва асосли кизикишларга айланади . 7-8 ешларга куп нарсаларни билишга эхтиёж сеза бошлайди. Боладаги бундай эхтиёжлар маълум нарсага эриишиш учун киладиган харакатларнинг мотивига айлана бошлайди ва улар фаолиятда онгли, иродавий харакатларни усиб боришига олиб келади. Кийинчиликларга бардош беришни талаб килади. Кийинчиликларни мустакил суратда енга олиш кобилияти аста-секинлик билан осондан-кийинга, оддийдан-мураккабга караб бориш принципига асосланган холда ташкил килинган машгулотлар оркали тарбияланади. Бола иродасини усишида завкланиш катта ахамиятга эгадир.
Болада уз-узини англаш каби хусусиятларни шакллантириш, узининг яхши ва ёмон, ижобий ва салбий хусусиятларини фарк килиш, уз имкониятларини бахолай олиш кабилар факатгина узини англашга эмас, балки узини узи бахолашга ва хатто укитувчининг куйган бахоларига ижобий муносабатни шаклланишига олиб келади. Дастлаб укитувчи томонидан куйилган бахо укувчи учун конун булса, кейинчалик 3-4- синфга борганда бола педагогик бахога узининг муносабатларини баён кила бошлайди. Утказилган кузатиш ва эксперимент натижаларига караганда бола укитувчи бахосига хатто танкидий муносабатда хам була олади.
Булар эса кичик мактаб укувчиларида уз-узини англаш ва узига бахо бериш хусусиятлари шаклланганлигидан далолат беради.
IY. Кичик мактаб укувчиларида эмоционал- иродавий сифатлар ривожлана бошлайди. Маълумки, укиш фаолияти боладан кунт ва чидам билан билим олишни, кийинчиликларга бардош беришни ; интизом, мактаб ва куча коидаларига риоя килишни, дарсда диккат эътиборни керакли нарсаларга туплаб утиришни, уз-узини тута билишни талаб килади. Булар бошлангич синф укувчиларида бирдан пайдо булмай, балки таълим-тарбия жараёнида шакллана бошлайди. Укув жараёнида укувчиларда интизомлилик. мехнатсеварлик, хамкорлик, максадни кузлаш, саботлилик, катъийлик кабилар пайдо булади ва шаклланади.
7-10 ёшда укувчи болалар эмоционал кечинмаларга бой булади. Бу даврда уртоклик, жамоатчилик, мехнатга ижобий муносабатда булиш, Ватанга мухаббат, кахрамонларни мардлигидан завкланиш, бурч хисси, поклик хисси таркиб топади.Бошка кишиларнинг кечинмаларини тушуниш кенгаяди, хамкорлик каби шахсий хислатлар таркиб топади. Ахлок коидаларига риоя килиш ахлокий хисларни шакллантиради.
Кичик укувчиларнинг билиш жараёнларига хос булган энг асосий хусусиятлар нимадан иборатДемак, кичик мактаб ёши богча ёшидан узининг билиш жараёнларини ихтиёрийлиги, баркарорлиги, укув фаолияти мотивларининг асосланиши, уз-узини англаш ва узига бахо беришнинг сифат ва мазмун жихатидан узгариши билан фарк килади.

Download 229 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling