Dilnavoz Yusupova

«Tazkirat ush-shuaro» nomli fors tilidagi asarida 150 dan ortiq shoirlar haqida xabar 
beriladi.
Muhammad Avfiyning «Lubob ul-albob» (Mag‘izlarning mag‘zi, XIII asr), Maleho 
Samarqandiyning «Muzakkir ul-as’hob» (Suhbatdoshlar zikri, XVIII asr), Fazliy 
Namangoniyning «Majmuat ush-shuaro» (Shoirlar majmuasi, XIX asr) asarlari ham 
tazkiraga misol bo‗la oladi.
O‗zbek adabiyotidagi eng so‗nggi tazkira Sobir Mirvaliyevning «O‘zbek adiblari» 
asaridir.

---

139 

«HADIS» arabcha so‗z bo‗lib, uning bir qator ma‘nolari bor: 
1) yangi, yangi narsa, yangi ro‘y bergan voqea; 
2) so‘z, hikoya, naql, rivoyat; 
3) Muhammad (s.a.v.) payg‘ambar yoki uning sahobalari haqida hikoya qiluvchi xabar 
yoki rivoyat.
Hadislarning yuzaga kelishi uch omil bilan ko‗rsatiladi: 
1) Muhammad (s.a.v) payg‘ambar aytgan gaplar; 
2) Muhammad (s. a. v)ning o‘zi qilib ko‘rsatgan ishlar; 
3) Muhammad (s.a.v.) tomonidan ko‘rilgan yoki kuzatilgan ishning taqiqlanmagani.
Ana shu uch holatning har biri sunnat deyiladi. «Sunnat» ham arabcha so‗z bo‗lib, 
uning lug‗aviy ma‘nosi «yo‘l, ravish, odat» demakdir. Istilohiy ma‘noda esa Muhammad 
payg‗ambar (s.a.v.)dan qolgan urf-odatlarga aytiladi.
Hadislarni to‗plab, ularning haqiqiylarini aniqlash bilan shug‗ullangan olimlar 
muhaddis deyiladi. Imom Buxoriy, Muslim ibn Hajjoh, Imom Termiziy, Abu Dovud, 
Sulaymon Sijistoniy (817 – 888), Ibn Moja (834 – 886), Dorimiy, Bayhaqiy, Tabaroniy, 
Ibn Xibbon, Xatib, Hokim, Abu Allo, Daylamiy, Doriy Kutiy, Jaloliddin Suyutiy kabi 
muhaddislarning nomi mashhur. Lekin muhaddislar orasida olti kishining dovrug‗i olamni 
tutgan. Ulardan besh nafari o‗rta osiyolik: Abu Abdulloh Muhammad ibn Ismoil al-