Дүнья-жүзилик экономикаға интeгрaциялaсыў Xaлық-aралық Вaлютa фoнды, дүнья-жүзиликбaнк

Экономикалық өсимди прогнозластырыўдың өндирислик функциясы

Өндирисликфункция–бул,экономикалық-математикалық теңлеме болып, өндиристиң жокарылаўы менен, шығынлардың көбейиўиниң ортасындағы байланысты билдиреди.Математикалық өндирисфункциясы ҳәр қыйлы формаларда болыўы мүмкин.
Өндиристиң нәтийжелери сызықлы байланысқа уқсас 1 ден 8 ге шекемги қурамалы өндирисликфункциялар бирнеше факторлар менен байланысқан дәрежелифункциялар болып есапланады²⁷.
Бир ғана экономикалық өсимниң моделлери, ондирисобъектинпрогнозлаўдыңсистемасына, оның көлемине байланыслы болғандинамикасына ҳәм басқа да бир катар факторлардыңдинамикасына тийкарланған.
Экономикалық өсимге көплеген факторлар тәсир етеди, булардың тийкарғылары: усыныс факторы,талап факторы ҳәм бөлистириў факторы.
Факторлар тәсир етиўине қарап олардың экономикалық өсим моделлери түзиледи.
Олардың 2 түрли көриниси бар,яғный 2 факторлы ҳәм көп факторлы.
Өндирисликликфункция көринисиндегимодел: Y=A₀KL
Экономикада көп тарқалған.
Экономикалық өсимдипрогнозластырыўдың эконометрикалықмодели төмендеги көринисте болады:
Y=a₀X1₂₁X2₂₂X3₂₃
Көрсеткишлер динамикасы қатарының өзгерис тенденциясын излеў, ҳәр қыйлы ўақытшафункциялардын жәрдеминде иске асырылады.
Келешекте экономикалык раўажланыўдың дәреджесин сақлап қалыў ушын ўақытшафункциялар менен, өндиристиң динамикасынпрогнозластырыўда қолланылған баҳалар ямаса айрыкша факторларэкстрополяция исленеди. Экстрополяция моделлерин 5 жылдан 7 жылға шекем қолланыў, пайдалы болып ол жақсы нәтийже береди. Бундай усыллар узақ мүддеткеқолланғанда анықлық дәрежеси азаяды.

4. Экстрополяцияусылы,корреляционанализусылы ҳәм макроэкономикалық өсимди прогнозластырыў

Экстраполяция жәрдеминде процесслердиң жүзеге келиўи, көпшилик жағдайда ҳәр қыйлыобъекттиң характеристикасыстатистикалықтенденцияларды топлаўда, өзгериў точкасынан басланады.Экстраполяцияусыллары ең көп тарқалған ҳәмбарлықпрогнозлаў усылларының арасында салыстырмалы түрде көп қолланылатуғын усыллардан есапланады.
Экстраполяцияусылының мақсети төмендегише анықланады:
Прогнозлаў объектин характерлеўши өткен дәўирдеги қатнасы, қолланыў нызамлылықлары анықланады ҳәм сәйкес түрде бундай мағлыўматлардың раўажланыўпотенциаллары ҳаққындағыстатистикалық мағлыўматларды анализ ислеў, кейин ала сыртқы орталықта эмприк ямаса динамикалық қатардағы прогнозлаўшы методлардың баҳалары анықланады.
Регрецион анализ – үйренилип атырған ҳәрекетлердиң тосаттан болатуғын нормасын ҳәм үйренилип атырғанмуғдардың өз-ара катнасықлар ортасында өз-ара байланысты орнатыў ушың қолланылады.Яғный,тосаттан болатуғын ҳәм экономикалық нормалар ортасындағы байланысрегрециядеп аталады.Регрецион анализ– усындай байланысты анализлў усылы болып есапланады.
Регриссия орташа нәтийжелик белгилериниң, факторлық белгилер менен байланыслығын билдиреди.
Прогнозлаў ушын регрессион анализ усылы қолланғанда математикалықформула дүзиледи. Ол формула, прогнозластырыў объекти менен бирге оған тәсир етиўши бир ямаса бир неше факторлардың байланысын өзинде жамлейди. Бундай усыл пайдаланып атырған объекттиң өзгешеликлерин анализ ислеўге имкан береди.Бунда образец ( үлги) таярланып, оннан кейин үлгидеги бир көрсеткиштиң әҳмийетиниң басқа көрсеткишке байланыслығы анықланады.
Регрессия.
Жуп корреляция коэффициентиниң әҳмийети-таңлаўдың көлемине байланыслы күтилмеген норма болып есапланады.
Қадағалаўдың саны азайған сайын, корреляция коэффициентиниң исенимлиги төменлейди.
Корреляция коэффициентиниң квадраты детерминация коэффициентидеп аталады ҳәм теориялық мәниси, өзгериўшиниң ҳақыйқый мәнисине сай келиўин билдиреди.
Көпликкорреляциякоэффициенти(R)бойыншааргументҳәмфункция факторлары ортасындағы байланыс үйрениледи.
Көрсеткишлер динамикасы қатарының өзгерис тенденциясын излеў ҳәр қыйлы ўақытша функциялардың жәрдеминде өткериледи. Маселен, буған ақырғы улыўма өнимди,фондлардың баҳасын ҳәм баскаларды мысал етип келтириў мүмкин.
Келешекте экономикалық раўажланыў жағдайларын сақлап қалыў ушын ўақытша функциялар менен, өндиристиң динамикасын прогнозластырыўда қолланылған баҳалар ямаса айрықша факторларэкстрополяция ислениўи мүмкин²⁸.
Тәкирар өндирис жағдайларының өзгериўи менен, экстрополяцияусыллары узақ мүддетке қолланылғанда,анықлық дәрежеси азаяды.Стратегиялық көз-қарастан, бундай прогнозластырыўдың реал процесслерин кейинге калдырыў илажлары, дисперсияның жокарылаўын билдиреди.Бундай усыллардың бири МГУА ҳәм корреляцион анализ усыллары болып,бул усылларда олардың жағдайлары бақланыўы шәрт.