Doniyorova Gavharning

Kinoya “bir fikrni yashirin ifoda etmoq” ma’nosidagi so’z bo’lib, bayon ilmida uni “ham haqiqat, ham majoz ma’nosi anglashilgan so’z”, deb izohlanadi.
Tajnis. Turli ma’noli so’zlar shakldoshligi va hamrohligi. Aytilishi va yozilishi bir xil, ammo ma’nolari har xil bo’lgan ikki yoki uch jinsdosh so’zlarga tajnis deyiladi. Misol:
Meni behol aylagan yor oydurur,
Kim aning vasli manga yoroydurur,
Gar visol bo’lmasa ketar yorim,
Yo Xuroson, yo Xito, yo Roydurur.
Baytlarda “yo roydurur” so’zi uch marta boshqa-boshqa ma’nolarda qo’llangan. 1) birinchi misradagi “yoroydurur” – “meni maftun etgan yor”; 2) ikkinchi misradagi “yoroydurur” –“menga ma’qul bo’lgan”; 3) to’rtinchi misradagi “yo Roydurur” – Roy o’lkasi ma’nolariniifodalagan. Bundan tashqari “yo roydurur” so’zi omonim so’z sifatida , birinchidan, so’z o’yinini vujudga keltirgan, ikkinchidan ohangdoshlikni ta’minlagan.
Ulki har ko’zi g’azoli Chindurur,
Qoshida payvasta oning chindurur.
Chunki ko’p yolg’on aytti ul manga,
Gar desam yolg’onchi oni chindurur.
Tanosib – baytda bir-biriga aloqador, o’zaro daxldor bo’lgan so’zlar ishtiroki. Misol:
Keldi ramazonu men yana taqi bodaparast,
Iyd o’ldiyu zikri may qilurman payvast.
Ne rozayu ne namozu yillar, oylar,
Tun-kun mayu, ma’jun bila devonai mast.
Sinekdoxa – butun o’rnida qism yoki qism o’rnida butunning ishlatilishi.Misol:
Ko’rding dog’i ko’zingga giriftor etting,
So’rding, dog’i so’zingga giriftor etting.
Bu tabu kamoling bila o’z boshing uchun
Boshdin meni o’zingga giriftor etting.
Baytda “Boshing uchun” deyilganda yorning o’zi tushuniladi.
Husn ahliga zoru mubtalo ko’z ermish,
Jonim bila ko’nglumga balo ko’z ermish.
Fahm ayladim emdi, Boburo, ishq ichra,
Ko’zimni qorortqon qaro ko’z ermish.
Baytda “qaro ko’z’ deganda qora ko’zli go’zal nazarda tutilmoqda.
Iltifot – bu san’at ovoz maromini o’zgartirib turishdir.Misol:
Yuz jahd ila yetmay sanga, ey oy, netay?
Hajring alameda necha yig’lay,netay?
Yo’q sanga vafoyu rahmi parvoy, netay?
Ey, voy, netay? Voy netay? Voy netay?
Baytdagi “voy, netay” so’zlari iltifotdir.