VII
Ekotizim evolyutsiyasi
8
7.
1
Yerdagi hayot tasodifiymi? dunyoning moddiy bir-
ligi, koinot evolyutsiyasi, evolyutsiyaning omillari
2
7.
2
Nurlanish va maydon, zilzila va vulkanizm, yerga
meteoritlarning qulashi, evolyutsiya va iqlim
2
7.
3
Evolyutsiyaning tashqi omillarining ba‘zi bir umu-
miy qonuniyatlari, evolyutsiyaning yo’nalishi, eko-
genez
2
7.
4
Ekotizim evolyutsiyasining tarkibiy qismi, keskin
davr, fitotsenozlarning jadal evolyutsiyasi, yuqori
gradientli davr, evolyutsiya to’lqinlari
2
jihatlarini ajratadi: organizmlar joylashgan fizik fazo, ularning
funktsional ahamiyati (masalan: jamoaning trofik holati) va tabiiy
muhit gradientlariga nisbatan holati (harorat, yorug’lik, namlik va
tashqi omillar).
Ekologik makon - fazoda qandaydir bir turning
joylashgan o’rni bo’lib, muhit ko’rsatkichlarining yig’indisi,
jamoadagi organizmlarning funktsional ahamiyati, ularning
morfotuzilishli moslashuvi, fiziologik va hatti-harakatini ifoda
etadi.
Bir tur ekologik makon doirasida boshqa tur bilan ozuqa va
energiya manbalaridan foydalanishda raqobatlashmaydi. Har xil
turlar turli geografik hududlarda bir xil ekologik makonni
egallashi mumkin. Bunday turlar ekologik ekvivalent deb ataladi,
masalan Avstraliyaning katta kengrusi Shimoliy Amerikaning
antelopa va bezonlari shu o’lka faunasining ekvivalentidir.
1.11 Hayotiy shakl. Yu. Odum quruqlikdagi biomalarni
bog’lovchi va bog’lanishiga yo’l qo’yuvchi chegaralarni va yer
ustidagi biomlarning tavsiflarini hayotiy shakl deb ta‘kidlaydi.
Muhitga turli o’xshash jihatlari bilan moslashuvi
natijasida kelib chiqqan turlar guruhi, asosiy morfogenetik
chegarasi va fe‘l-atvori belgilari bilan bir-biriga yaqin
Do'stlaringiz bilan baham: |
