Education, upbringing and application of innovative technologies in the field of physical education and sport: problems and solutions


Download 1.09 Mb.
bet100/122
Sana29.12.2022
Hajmi1.09 Mb.
#1072187
TuriСборник
1   ...   96   97   98   99   100   101   102   103   ...   122
Bog'liq
1-To\'plam

243
коллежлари ва олий таълим муассасалари учун замонавий спорт мажмуалари барпо этилган булиб, соглом турмуш тарзини шакллантириш учун ёшларни спортга жалб этиш зарур.
ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР

  1. Узбекистан Республикаси Президентининг фармони.Соg‘лом турмуш тарзини кенг татбиq этиш ва оммавий спортни янада ривожлантириш чора- тадбирлари туg‘рисида. Тошкент ш.2020й. 30-октябрь, ПФ-6099 -сонли

  2. Д.Д.Шарипова ва бошqалар. Валеология асослари. Тошкент, 2008й., 122 бет.

  3. М.Ш.Туркменова.Валеологияасослари.Тошкент, 2018й.,138 бет.

Интернет манбалари:
l.www.ziyonet.uz
СЕКЦИЯ 4: МЕДИКО-БИОЛОГИЧЕСКОЕ ОБЕСПЕЧЕНИЕ И
СОБЛЮДЕНИЕ АНТИДОПИНГОВЫХ ПРАВИЛ ПРИ ПОДГОТОВКЕ
СПОРТСМЕНОВ ВЫСОКОЙ КВАЛИФИКАСИИ.

ЖИСМОНИЙ ТАЙЁРГАРЛИКНИ РИВОЖЛАНТИРИШ УЧУН ЖИСМОНИЙ
МАШ^ЛАРНИ ОРГАНИЗМГА ТАЪСИРИНИНГ Х,УСУСИЯТЛАРИ
Алимбоева Р.Д., Алишер Навоий номидаги ТДУТАУ “Ижтимоий- гуманитар фанлар” кафедраси доц. в.б,
Аннотация: Ёшлар соглигини мустахкамлашда жисмоний тарбия асосий манбадир ва бунда жисмоний тайёргарлик мухимлиги. Жисмоний тарбия билан шугулланишда жисмоний машкларни асосини умумийривожлантирувчи машклар (УРМ) ва махсус жисмоний машклар (МЖМ) мухим ахамиятда шунингдек бунда жисмоний тайёргарлик организмни жисмоний юкламаларни ижобий бажаришга тайёр булиттти лозим эканлиги хакида маълумотлар берилган.
Аннотация: Физическое воспитание является ключевым ресурсом в
укреплении здоровья молодежи, и физическая подготовка имеет важное значение. Физическая подготовка основана на общеразвивающих упражнениях (ОРУ) и важное значение имеют специальные физические упражнения (СФУ), а также приводится информация о том, что физическая подготовка должна подготавливать организм к положительному выполнению физических нагрузок.
Annotation: Physical education is a key resource in promoting the health of young people, and physical fitness is essential. Physical training is based on general developmental exercises (GDO) and special physical exercises (SPE) are important, and information is provided that physical training should prepare the body for the positive performance of physical activity
Калит сузлар: умумийривожлантирувчи машклар(УРМ), махсус жисмоний машклар (МЖМ), восита, тана, имунитет, холат, мустахкам, индивидуал, ташаббус, ёшлар
Ключевые слова: общеразвивающие упражнения (ОРУ), специальные
физические упражнения (СФМ), инструмент, организм, иммунитет, состояние, сила, личность, инициатива, молодость
Key words: general developmental exercises (GED), special physical exercises (SPS), instrument, body, immunity, condition, strength, personality, initiative, youth.
Президентимиз такидлаганларидек ёшлар Узбекистоннинг буюк келажагининг эгаларидир. Юртбошимиз ёш авлодни хар томонлама баркамол, етук инсон булиб етишишида жисмоний тарбия ва спортнинг мухим вазифаларини курсатиб берган. «Ёшларимизни хар томонлама етук, соглом килиб устиришда жисмоний тарбия ва спортнинг ахамияти каттадир».
Жисмоний таълим узбек халки миллий маданиятининг ажралмас бир кисмидир. 2019 йил 20 мартда утказилган видеоселекторда Президентимиз Ш.М.Мирзиёев рахномолигида “5-мухим ташаббус” белгилаб берилди. 2-мухим ташаббус- ёшларни жисмоний чиниктириш уларнинг спортда кобилиятини намоён килишлари учун шарт-шароитлар яратишга йуналтирилгандир. Ёшлар соглигини мустахкамлашда жисмоний тарбия асосий манбадир. Жисмоний тарбия билан шугулланишда жисмоний машклар асосий жисмоний тарбия воситасидир. Шундай экан шугулланиш жараёнида умумийривожлантирувчи машклар (УРМ) ва махсус жисмоний машклар (МЖМ) мухим рол уйнайди. Шунингдек бунда жисмоний тайёргарлик рганизм жисмоний юкламаларни ижобий бажаришга тайёр булиши лозим. Юкорида айтилгандек, жисмоний машклар одам организмига чукур ва хар томонлама таъсир курсатади. Мулжалланган максадда улардан маълум ижтимоий ва биологик мухитда фойдаланилади.
Шунинг учун хам жисмоний машклар машгулотларининг оптимал самарадорлигини ошириш максадида куйидаги омилларни эътиборга олиш керак:
а) машгулотда катнашувчиларининг индивидуал холатлари: ёши, жинси, саломатлик, жисмоний ривожланиш, тайёргарлик савияси (уровень), аклий, жисмоний, хиссий (эмоция) ва бошка хусусиятлари:
б) жисмоний машкларнинг хусусиятлари (мураккаблиги, янгилиги, техник характеристикаси).
в) ташки шароитлар: ишлаш, укиш, яшаш, дам олиш тартиби (режим) харакат фаолиятининг конкрет шароитлари (жойнинг материологик шароитлари, жихозларнинг сифати, машгулот утказиладиган жойнинг гигиенаси, коллективда узаро муносабат характери, атрофдаги шахсларнинг таъсири ва бошкалар). Тарихий ривожланиш жараёнида жисмоний тарбия тизимининг мухим томонини ташкил этувчи жисмоний машклар турли мажмуаси ва тизими яратилиб борилди. Натижада оранизимнингжисмоний тайёргарлик хусусиятлари мустахкамланиб боради.
Жисмоний машкларнинг организмга таъсири куп томонлама лекин асосийлари куйидагилардан иборат:
-инсон психология хусусиятлари ривожланади -шугулланувчининг танасида узига хос уйгунлик пайдо булиши -органлар тизимининг фаоллашуви -тананинг имунитет холатининг мустахкамланиши -жисмоний таълим ва тарбиявий хусусиятлари тарбияланиб боради Намоён булган бундай натижалар комил инсон учун жуда зарур Шунингдек: шугулланувчи харакатларини тезкорлигини таъминлаш билан бирга улардаги фойдали иш кофецентининг ошишига сабабчи булади. Бу эса уз навбатида инсоннинг умр бокийлигини таьминлашди доимги иш жараёнининг фаоллигига эришилади. Айнан хозирги куннинг долзарб масалаларидан бири соглом турмуш тарзини ташкил килиш ва ривожланишда эрталабки гигиеник бадантарбия жуда зарур машгулотдир.
Натижасини курсак тана шаклининг узгариши, организмда физиологик функцияларнинг узгариши, согломлаштириш ахамияти юкори даражасини куришимиз мумкин.
Жисмоний машхларни бутун организга ва унинг айрим орган ва тизимларига таъсир этиш хонуниятларини билиш машхлардан, шунингдек, хуйилган масалаларни хал этишда ёрдам берувчи тугри методик жихатдан ишлаб чихилган мажмуалардан маълум махсадларда фойдаланишда хул келади. У ёки бу жисмоний машхлардан фойдаланиш махсади уларнинг бир ёки бир неча асосий белгилар буйича анихланади. Бунда машхларнинг бутун организмга таъсирлар йигиндиси хисобга олинади.
Жисмоний ривожланишга йуналтирилган жисмоний машхларни танлаш ва хуллашга илмий ёндошишни уларнинг инсон органзми таъсирини хатъий хисобга олиб бориш хамда машхлар самарадорлигини таъминловчи керакли шартларни яратишни талаб этади. Бу ерда тугри ташкил этилган методика хал хилувчи ахамиятга эга. Жисмоний машхлар таъсирини анихлайдиган факторларни билишимиз айни натижанинг асосидир. Х,ар бир жисмоний тарбия ухитувчиси ва мураббий жисмоний машхларни организмга таъсирини билиши ва унинг хусусиятлари нимадан иборат эканлигини аних белгиланган режа асосида фаолият ташкил этишни билиши мухимдир. Инсон танаси организмининг бир бутунлигини унутмаслиги лозим. Агар жисмоний машхлар объектив хонунлар асосида хулланилмаса, у холда салбий натижага эга булиб, зарар етказиш мумкин. Тажрибалардан маълумки кутилмаганда уюштирилган туризм тайёргарликсиз узох масофага югуриш ёки узох масофага юриш шу каби мураккаб харакатлар тананинг зурихишига олиб келади ва бундан огох булишимиз доим лозим булади.
Жисмоний машхларни махсадга мувофих таъсирини анихловчи умумий омилларга:

  1. Машгулотлар устидан тугри педогогик рахбарлик;

  2. Ургатиш ва тарбиялашда махсадга мувофих методлардан фойдаланиш киради.

Шу билан бир хаторда хуйидагиларга хам эътибор бериш зарур:
а) Шугулланувчиларнинг индивилуал хусусиятлари (ёши, жинси, соглих холати, тайёргарлик даражаси. мехнати, ухиши, дам олиши тартиби).
б) Жинсмоний машхлари хусусиятлари: уни мураккаблиги, янгилилиги, жисмоний харакат иш хажми, хис-хаяжонлиги (эмоционал холати).
в) Ташхи мухит хусусиятлари: (метрологик, жой шароити, асбоб ва анжомларни сифати, шугулланиш жойининг гигиеник холати ва б).
Жисмоний тарбия ухитувчиси ва мураббий инсонни иш хобилияти хахидаги асосий илмий хоидаларни билиши керак (ишга кириша билиш. Дам олиш ва жисмоний харакат иш хажмини (жисмоний юкламалари) организмга таъсири, машх охибатлари ва бошхалар). Бизга маълумки жисмоний машхларни шакли ва мазмуни кузда тутилади.
Хамма ходиса ва жараёнлар ухшаш жисмоний машхлар хам узининг мазмуни ва шаклига эга.
Жисмоний машхлар мазмунига хатор жараёнлар (физика), биологик, психологик боглихлиги киради. Уларнинг таъсирида характ фаолиятига булган хобилият усади. Масалан: узунликка сакрашда югуриб келиш (разбег), депсиниш, учит, купит киради. Жисмоний машклар шакли-уларни ички ва татки тузилишдан иборат. Ички тузилиши (шакли) - харакат бажаришда асосий функцияларни таъминловчи жараёнларни узаро богликлиги, узаро муфовиклаштириш билан характерланади. Шунингдек югуришдаги тузилишнинг узаро богликлиги бошка, штанга кутаришда бошка. Бу жараёнларнинг механик, психологик, биологик богликлиги ва мувофиклиги уар хил. Ташки шакли - Машкни ташки куриниши. У уаракат жараёнида фазовий, вакт ва куч муносабати билан уаракатланади.
Жисмоний машкларнинг мазмуни ва шакли узаро боглик ва бирликда сакланади. Бу бирлик карама-каршиликни уам уз ичига олади. Мазмун-шаклини узгартириш мумкин. Масалан: 10 марта сакраш, техникасини узгартиргар.
Баландликка сакраш. Масалан: харакат сифатларини яхшилаш натижасида машк шаклини узгартирди. Шакл уам мазмунни узгартира олади. Масалан: баландликка сакрашда-сакраш усули узгариб, унинг мазмунини уам узгартиради.
Унверситетимиз 1-курс талабаларида олиб борилган илмий тадкикотлар натижасини тахлил килсак, шу натижаларни билдикки. Яъни талабаларда оёк мускулларга берилган машклар турган жойидан депсиниб узунликка сакраш узунлиги меъёрида умумий хисобида 85% фоиз машкларни бажариш икониятига эришилди (1- курс). ^ул мускулларга берилган машклар (кулларни букиб ёзиш- ерга таянган уолда(анжмания)бу машгулот буйича кул мускулларини 100% фоиз хисобида олсак, 93% фоиз ривожланишга эришилди (1-курс), корин мускулларга, бел мускулларга берилган машклар берилган машклар, ётган уолда прес бу машкда 100% фоиз натижа эришилди (1-курс). Шундай жисмоний тестларни бажариш жараёнида ёшларнинг жисмоний тайёргарлик даражасини статистик уолатини аниклаб юкори ёки паст даражасини аниклаш имкониятлари дан билиб оламиз. Бу натижаларни кутаришда инсон уз саломатлиги учун доим маъсул эканлигини уис килиб соглом турмуш тарзини ривожлантириши максад килиб куйилса максадга мувофик булади.
ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР

  1. 5 мууим ташаббус ёшларга канот “Янги Узбекистан” газетаси, декабрь 2020 й.

  2. К.М. Махкамджонов, Х. Туленова. Жисмоний тарбия назарияси ва методикаси. Маърузалар матни ТДПУ, 2001-2002 йй.

  3. Р. Саломов Спорт машгулотнинг назарий асослари. 2005 й.

  4. А. Адбуллаев, Ш. Хонкелдиев Жисмоний тарбия назарияси ва методикаси.

AGE DYNAMICS AND ADAPTIVE CHANGES IN THE FUNCTIONAL STATE OF
CHILDREN 10-12 YEARS OLD UNDER THE INFLUENCE OF LIGHT AND
ATHLETICS

Download 1.09 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   96   97   98   99   100   101   102   103   ...   122




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling