Екстремизм ва терроризмга карши курашнинг маънавий-маьрифий асослари

Ҳанафийлик. Ушбу мазҳабнинг асосчиси Абу Ҳанифа Нуъмон ибн Собит ҳисобланиб, у 699 йилда Куфа шаҳрида туғилиб, 767 йилда Бағдодда вафот этган.
Ҳанафийлиқда Қуръон ва Суннага асосланиш билан бир қаторда аҳобалар сўзи, ижмо, қиёс, истеҳсон, ўрф-одат ҳам кенг қўлла-^илгани ва одамларга енгилликлар яратилгани боис Ер юзи бўйлаб ^<енгтарқалган.
Ҳожи Халифа ўзининг «Кашфўз-зунун» асарида ҳанафий маз- ҳақида қуйидаги фикрни билдирган эди: «Тўрт мазҳаб ичи- биринчи ўринда тўрадиган ва ҳақиқатга энг яқин бўлгани, У \анифа асос солган мазҳабдир. Негаки, ушбу мазҳаб бошқа-^ Ридан иттифоққа асослангани, устуворлиги, олий истеъдод маҳ-^Ли бўлгани, назарияларининг кучлилиги ва илм ал-аҳком со-^иДа тўғри фикрлар юритилгани ва бошқа хусусиятлари билан Раб туради».


Ҳанафийлик мазҳабининг шаклланишида мовароуннахрли; хусусан, Самарқанд ва Бухоро уламоларининг ҳиссаси катта бўлди Бу мазҳабнинг шаклланишида исломнинг Амударёдан шимолда ги ерларга кириб келиш жараёнларининг таъсирини кўриш мумкин. Исломни янги қабул қилган, аммо диний амалларини тўли бажармаган аҳолини мусулмонлар қаторига киритиш мумкинм ёки йўқми? Улар жизя солиғини тўлайдими, йўқми? Бу каби масалаларни ҳал қилиш учун, авваламбор, имон тушунчасш аник/шк киритиш лозим эди.
Исломдаги уч мазҳаб — ҳанбалийлик, моликийлик, шофиийлиқда амал имоннинг таркибига киради дейилса, ҳанафийликд имон калимасини тил билан айтиб, дил билан тасдиқлаш имо! ли бўлишга кифоя дейилди ва бу таълимот Қуръон оятлари в ҳадислар асосида исботлаб берилди. Бу эса, бир томондан, фат қилинган ерлардаги маҳаллий ахрли томонидан исломни қабу қилишни осонлаштирса, иккинчи томондан, жизя солиғидан озй этарди. Шунинг учун ҳам, ҳанафийлик халифалик марказида! жизяни қабул қилувчи тараф томонидан қўллаб-қувватланма/ ва унга қарши бошқа мазҳабтаълимотлари илгари сурилди.
Ҳанафийлик ўз даврида Ироқ, Миср, Мовароуннаҳр, Хур сон ва Туркия ҳудудларида, Аббосийлар, Сомонийлар
" Ислом ҳуқуқида Қурьон ва суннада топилмагап масалатшг ечимини '"' пишда мазкур манбаларга қиёсан ҳукм чиқариш усули.
" Исломтшг асосий манбаларида тўғридан-тўғри ечими кўрсатилмаган салаларни яхши деб билиш, яхшисшш қабул қилиш пўли билан ҳал қилиш.
Ғазнавийлар, Салжуқийлар, Хоразмшоҳлар, Айюбий-р Мамлуклар, Темурийлар, Бобурийлар, Шайбонийлар дав-'лтлари ва Усмонийлар империясида расмий мазҳаб сифатида қабул _илинган бўлиб, ҳрзирги кунда ҳам кўплаб мусулмон ўлкалари-дакенгтарқалган.
Бугунги кунда Ер юзидаги жами мусулмон — суннийларнинг 47% ҳанафийлик мазҳабида эътиқод қиладилар, деб ҳисобланади.