Электр хавфсизлиги

8.5. Himoyalovchi yerga ulash qurilmalarni hisoblash 
Yerga ulash qurilmalarini hisoblash uchun quyidagi ma‘lumotlar kerak 
bo‗ladi: 
- yerga ulanadigan uskunaning kuchlanishi; 
- tarmoqni neytral rejimi; 
- 1000 V dan yuqori kuchlanishda yerga tutashuv toki; 
- yerni solishtirma qarshiligi; 
- yerga ulanadigan uskunalarni joylashtirish rejasi; 
- yerga ulash tabiiy qurilmalarini tavsifnomasi (yoyish tok qarshiligi, 
miqdori va ularni o‗lchamlari). 
Yerga ulash qurilmalarini hisoblash, quyidagi ketma-ketlikda bajariladi: 
1. Yerga ulanadigan uskunani ruxsat etilgan qarshiligi (R
r
) aniqlanadi. 
Hozirgi vaqtda yerga ulash qurilmalarini hisoblash uchun ikkita usul 
qo‗llaniladi: ruxsat etilgan qarshiligi, hamda tegib ketishga ruxsat etilgan qadamli 
kuchlanishlari. 
Ruxsat etilgan qarshilikni hisoblashda, yerga ulash qurilmasi talab etilgan 
qarshilik tanlab olinadi va shu bo‗yicha hisobladi.
Tegib ketishga ruxsat etilgan kuchlanishning (
TK
U
) hisobida esa, yerga 
ulash qurilmasini qarshiligi (
t
R
) aniqlanadi va shu qarshilik tegib ketish, hamda 
qadamli kuchlanishga (
K
U
) ruxsat etilgan miqdordan oshmasligi shart: 

---

130 
;
ia
TK
t
I
U
R

ib
K
r
I
U
R

(Om) 
(7) 
2. Yerning solishtirma qarshiligini hisoblab aniqlanadi yoki o‗lchab olinadi. 
Yerni solishtirma qarshiligini nazorat qilish tartibi, elektrod yoki to‗rt elektrod 
usullari bilan o‗lchanadi. 
Nazorat elektrod usuli bilan bitta vertikal joylashgan 2-2,5 m elektrodni 
(yerga ulash qurilmasini to‗rtinchi qismi) yoyilish tokini qarshiligi aniqlanadi, 
undan so‗ng, muvofiq bog‗liqlardan yerni solishtirma qarshiligi aniqlanadi. 
To‗rtta elektrod usuli bilan to‗rtta bir xil elektrodlarni bir xil oraliqdagi 
masofada joylashtiriladi va qisqichlari yordamida o‗lchov asbobi bilan biriktiriladi. 
Bir vertikal yerga ulagichning (sterjen) qarshiligi: 


















t
t
d
l
r
his
b
4
4
lg
2
1
2
366
,
0

(Om) 
(8) 
bu yerda: ρ
xis 
– yer sathining solishtirma qarshiligi, (Om∙m); 
ℓ - sterjen uzunligi, (m); 
t - quyilish chuqurligi, ya‘ni yer usti qismidan yerga ulashning o‗rtasidagi 
teng masofa (m); 
d - sterjen diametri, (m); 
Hisoblashlarda, burab ulangan diametri 12 mm, uzunligi 5 m bo‗lgan yerga 
ulagichlarda, soddalashtirilgan formuladan foydalanish mumkin: 
his
st
r



27
,
0
(Om) 
(9) 
Yerning hisobiy solishtirma qarshiligi: 




mavs
his
k
(Om∙m) 
(10) 
bu yerda: ρ - normal namlikda o‗lchangan yerning solishtirma qarshiligi, (Om∙m); 
k
mavs 
- yerning muzlash va qurishini hisobga oluvchi mavsum koeffisienti. 3-5 m 
vertikal elektrodlar uchun ikkinchi iqlim maydonlarida k
fasl
=1,45’1,3; gorizontal 
elektrodlar uchun k
fasl
=3,5’2,5. 

---

131