Elektr mexanikasi va texnologiyalari

Rivojlantiruvchi:Talabalarning mavzu bo’yicha olgan bilimlarini mutaxassislik sohasidagi ishlarida qo’llash orqali rivojlantirish.

Kislota-qo‘rg‘oshinli akkumulyatorning ishlash prinsipi
Kislota-qo‘rg‘oshinli akkumulyatorning elektroliti dissotsiatsiya va assotsiatsiya holatida bo‘ladi. Bunda sulfat kislota molekulalarining bir qismi vodorodning musbat ionlari va kislota qoldig‘ining manfiy ionlariga, suv molekulalarining bir qismi xam – vodorodning musbat ionlari va kislorodning manfiy ionlariga parchalanadi:
H₂SO₄ ↔ 2H⁺ + SO₄^--; H₂O ↔ 2H⁺ + O^--.
Umuman aralashma elektrik neytral xolatda qoladi.
Zaryadsizlanish vaqtida akkumulyatorda kechadigan jarayonlarni tushun-tirish uchun zaryadlangan akkumulyator elektr tizimining dastlabki holat sifatida keltiramiz;

Musbat elektrod	Elektrolit	Manfiy elektrod
RbO2	H2SO4; H2O	Rb

Yuklama qarshiligi R_yu ulangan tashqi zanjir tutashtirilganda (1-rasm,a), bu zanjirdan yo‘naltirilgan elektronlar oqimini tashkil etuvchi tok oqib o‘tadi (manfiy elektroddan musbatga qarab). Musbat elektrod qo‘rg‘oshinning to‘rt valentli ionlari tashqi energetik sathga ikkitadan elektronning ulab qo‘yib, ikki valentli ionlar bo‘lib qoladi,лади. Улар электролит-даги кислота ининг ular manfiy ionlari bilan reaksiyaga kirishadi xamda qo‘rg‘oshin sulfat RvSO₄ ning neytral molekulalarini tashkil etadi.

Elektronlarning manfiy elektroddan xarakatlanishi vaqtida qo‘rg‘o-shinning musbat ionlari kislota qoldig‘ining manfiy ionlari bilan reaksiyaga kirishadi, natijada qo‘rg‘oshin sulfati RvSO₄ ning neytral molekulalari xosil bo‘ladi. Manfiy elektrodda elektronlarning kama-yishi natijasida muvozanatning buzilishi, qo‘rg‘oshinning yangi ionlarni va elektrodlarda yangi elektronlarni xosil bo‘lishiga olib keladi. Akkumulyatorning zaryadsizlanish jarayonidagi elektr kimyoviy reaksiya natijasida musbat va manfiy elektrodlar oldidagi vodorodning musbat ionlari va kislorodning manfiy ionlari suv H₂O ning neytral mole-kulalarini hosil qiladi.
Sulfat kislotaning sarf bo‘lishi hisobiga (qo‘rg‘oshin sulfatning hosil bo‘lishida), S turidagi akkumulyatorlar uchun elektrolitning zichli-gi 1,15…1,17 G/sm³ gacha pasayib ketadi.
Akkumulyatorni zaryadlash uchun (1-rasm,b), uni o‘zgarmas tok manbaiga (zaryadlash qurilmasiga) ulanadi. Zanjirdan zaryadlash toki oqib o‘tadi. Zaryadlash qurilmasining manfiy qutbidan elektronlar akkumulyatorlar-ning manfiy elektrodiga qarab harakatlanadi.
Q o‘rg‘oshin sulfatdagi elektronlar ta’sirida, manfiy elektrodda g‘ovakliqo‘rg‘oshin Pb tiklanadi. Kislota qoldig‘idagi manfiy ionlar kislota-qo‘rg‘oshinli akkumulyatorning elektrolitiga singadi.