Elektromagnetizm

Ekvipotensial sirtlar va maydon kuchlanganligi. Potensiallari teng
nuqtalar to‘plami ekvipotensial sirt deb ataladi. Zaryad ekvipotensial sirt bo‘ylab
siljiganda d  0 bo‘ladi, va ish bajarilmaydi. (4.4) ga ko‘ra, d   →d→  0 bo‘lishi
E l
→ →
uchun siljish maydon kuchlanganligiga tik bo‘lishi kerak: dl  E , maydon
kuchlanganligi hamma vaqt ekvipotensial sirtlarga tik bo‘ladi. Elektrostatik maydondagi o‘tkazgichlar hajmidagi zaryadlarni tinch turishi ularning ichida elektr maydon nolga tengligidan darak beradi. Maydon nolga teng bo‘lsa (4.4) ga ko‘ra d  0 , o‘tkazgichning butun hajmi va sirti ekvipotensial bo‘ladi. Jumladan o‘tkazgichning ichidagi teshiklarda ham potensial doimiy bo‘ladi. O‘tkazgich sirtidagi elektr maydon sirtga tik bo‘ladi.
Maydonning potensiallik shartlari. Maydon potensiali kiritilishi uchun
maydon ma’lum xossalarga ega bo‘lishi lozim. Maydon potensialligining bir necha ekvivalent ta’riflari mavjud.
→ →

• Maydon potensial bo‘lishi uchun Edl biron skalyar funksiyaning to‘liq differensiali bo‘lishi lozim (4.4-formulaga qarang).
• Yoki elektr maydonda bajarilgan ish (4.7) formulaga muvofiq yo‘l shakliga bog‘liq bo‘lmay, faqat boshlang‘ich va oxirgi nuqtalarning koordinatalariga bog‘liq bo‘lishi lozim.
• Yopiq yo‘l bo‘yicha bajarilganda (4.7) formulaga muvofiq ish nol bo‘lishi kerak:

→ →
 Edl  0 .
(4.9)
l
Potensialni maydon kuchlanganligiga ko‘ra topish. Birjinsli elektr
maydonni ko‘raylik: E  const . Qulaylik uchun x o‘qini elektr maydon
→
kuchlanganligi bo‘ylab joylashtiraylik: E  E i . Elementar siljish (4.2) ifodasidan
→ →
Edl  Edx  d (Ex) . shunday qilib, birjinsli maydon
foydalanib, hisoblaymiz: potensiali
  Ex
(4.12)
deb ifodalanadi.
Demak, nuqtaviy zaryad potensiali quyidagicha ekan:
r
r→  kQ .
(4.14)
Nuqtaviy zaryad uchun ekvipotensial sirtlar markazi zaryadda joylashgan sferik sirtlardan iboratdir.