Elektroradio ashyolar va tibbiyot texnikasini

10.15. Aktiv filtrlar
Silliqlovchi LC- va RC- filtrlar qator kamchiliklarga ega,
ularning asosiylari quyidagilar:
1) filtr drosselining kattaligi va qimmatligi;
2) silliqlash koeffitsiyentining yuklama tokiga bog‘liqligi;
3) drosselning elektromagnit xalaqitlarni vujudga keltirishi;
4) filtrlarda o‘tish jarayonlarining vujudga kelishi;
5) sekin tebranishlar va kuchlanish o‘zgarishining to‘sqin-
liksiz yuklamaga uzatilishi;

---

229
6) RC-filtrlarda kuchlanish pasayishining kattaligi, kichik
silliqlash qobiliyati va boshqalar.
Bu kamchiliklardan qutulish uchun elektron filtrlardan foyda-
laniladi. Ular tranzistorlarda va integral mikrosxemalarda yig‘iladi.
Ularning ishlash prinsiðlari tranzistor ma’lum ish rejimlarida
o‘zgarmas va o‘zgaruvchan toklar uchun turli qarshiliklarni hosil
qilishga asoslangandir. Bu tranzistorning I
K
= f(U
ke
) tavsifidan ko‘-
rinadi. Tranzistorning o‘zgarmas tok bo‘yicha qarshiligi R
0
= U
ke
/I
K
,
bu yerda, I
K 
– katta, o‘zgaruvchan tok bo‘yicha qarshiligi esa
R
~
= U
ke
/I
K
, bu yerda U
ke 
– katta, I
K 
– kichik, shuning
uchun R
~
>>R
0
bo‘ladi. Tranzistorning silliqlashni ta’minlashi
uchun A ishchi nuqtani shunday tanlash kerakki, kollektorga qo‘yil-
gan kuchlanishning o‘zgaruvchan tashkil etuvchisi A ishchi nuqtani
tafsifning tekis oralig‘i chegaralaridan siljitib yubormasin, ya’ni I
k
deyarli o‘zgarishsiz qolishi kerak.
Oddiy tranzistorli filtrlarda yuklama emitter zanjiriga yoki
kollektor zanjiriga ulanadi (10.21-rasm).
10.21-rasm. Tranzistorning chiqish tavsifi.
À
I
x
I
x
U
k nom
U
ke
U

x

I
e
=const

---

230
Yuklama kollektor zanjiriga ulangan filtrda uning rejimi LC-
zanjirning vaqti doimiysi orqali aniqlanadi (10.22-rasm). Bu zanjir,
agar vaqt doimiysi kirish kuchlanishi pulsatsiyasi davridan juda
katta bo‘lsa, emitter tokini stabillaydi.
U holda A nuqta kirish kuchlanishi pulsatsiyasi ta’siri ostida
kollektor tavsifining tekis oralig‘i bo‘yicha xarakterlanadi (I
k
tok
kollektor potensialiga deyarli bog‘liq emas, asosan esa I
e
emmitter toki orqali aniqlanadi, shuning uchun I
e
= const ni
ushlab turishda kirish kuchlanishining har qanday o‘zgarishi
faqat A nuqtani o‘ngga yoki chapga I
k
tok qiymatini deyarli
o‘zgartirmasdan siljitadi). U holda I
k
tok kam o‘zgaradi, yukla-
madagi U
y
= I
k
R
yu
kuchlanish esa deyarli o‘zgarishsiz qoladi.
Tranzistor chiqishidagi sezilarsiz pulsatsiya S
2
kondensator or-
qali silliqlanadi. R
2
qarshilik berilgan rejimni o‘rnatish uchun
xizmat qiladi.