Elektroradio ashyolar va tibbiyot texnikasini

10.7. Ventillar va ularning parametrlari
O‘zgaruvchan tokni o‘zgarmas tokka o‘zgartirish nochiziqli
element ventili yordamida amalga oshiriladi.
Ventil bir tomonlama o‘tkazishga, ya’ni bir yo‘nalishdagi
tokka katta o‘tkazuvchanlikka (kichik qarshilikka) va boshqa
yo‘nalishdagi tokka kichik o‘tkazuvchanlikka (katta qarshilikka)
ega bo‘ladi. Ventil kichik qarshilikka ega bo‘lgan yo‘nalish to‘g‘ri
yo‘nalish deyiladi va R
to‘g‘
, I
to‘g‘
, U
to‘g‘
kattaliklar bilan xarak-
terlanadi. Ventil katta qarshilikka ega bo‘lgan yo‘nalish esa teskari
yo‘nalish deyiladi va R
tes
, I
tes
, U
tes
kattaliklar bilan xarak-
terlanadi. Sxemada ventilning belgilanishi 10.4-rasmda keltirilgan.
Anoddan katodga yo‘nalishdagi kuchlanish to‘g‘ri, katod-
dan anodga yo‘nalishdagi kuchlanish esa teskari kuchlanish
deyiladi. Real va ideal ventillarga ajratiladi. Ventildan oqib
o‘tadigan tok va ventilning asosiy elektr xususiyatlari uning volt-
amper xarakteristikasi (VAX) I=f(U) orqali ifodalanadi. Ventillar
real va ideal ventillarga ajratiladi.

---

203
Ideal ventilda R
to‘g‘
=0, mos ravishda U
to‘g‘
=0, I
to‘g‘
tok esa hech
narsa bilan cheklanmaydi, R
tes
=, ya’ni U
tes 
kuchlanishning har
qanday qiymatida I
tes
=0 bo‘ladi.
Real ventil qandaydir R
to‘g‘ 
qarshilikka ega bo‘ladi, shuning
uchun talab qilinadigan I
to‘g‘ 
to‘g‘ri tokni olish uchun ventilga
ma’lum qiymatdagi U
to‘g‘ 
kuchlanishni berish kerak bo‘ladi. Real
ventil teskari yo‘nalishda R
tes 
yuqori qarshilikka ega bo‘lganligi sababli
qandaydir I
tes
teskari tokni o‘tkazadi (10.5-rasm).
Ventillar boshqariladigan va boshqarilmaydigan bo‘lishi
mumkin. Hozirgi vaqtda, asosan, yarimo‘tkazgichli ventillar —
selenli, kremniyli boshqariladigan (tiristorlar) qo‘llaniladi.
10.4-rasm. Sxemada ventilning belgilanishi.
To‘g‘ri yo‘nalish
Teskari yo‘nalish
A
K
10.5-rasm. Yarimo‘tkazgichli diodning
volt-amper tavsiflari.