Elektroradio ashyolar va tibbiyot texnikasini

10.5 Past chastotali drossellar
Ko‘pincha televizorlarda, radio qabul qilgichlarda, uzat-
gichlarda va boshqa qurilmalarda to‘g‘rilangan kuchlanish pulsa-
tsiyasini kamaytirishda qo‘llaniladigan past chastotali drossellar
tekislovchi va past chastotali LC filtrlar tarkibiga kiradi. O‘zgar-
mas tokka drossel qarshiligi juda kichik va chulg‘am simining
omlik qarshiligiga teng. Drosselning o‘zgaruvchan tokka qarshiligi
10.2-rasm. G‘altaksimon transformator:
a—chulg‘amli g‘altak, b—yig‘ilgan transformator;
1—chetki permalloy gardishi; 2—chulg‘am; 3—magnit sim.
a
1 2 3
b

---

198
z = 2fL (bu yerda, f — tok ta’minlash tarmog‘ining chastotasi
— 50 yoki 400 Hz yoki pulsatsiya chastotasi 100 yoki 800 Hz;
L — drossel induktivligi, Gn) bir necha kOm dan o‘nlab kiloom-
gacha boradi va mumkin bo‘lgan pulsatsiyaning talab darajasiga
bog‘liq. Bu darajada qancha kichik bo‘lsa, qarshilik shuncha katta
bo‘lishi va demak, drossel induktivligi ham shuncha katta
bo‘lishi kerak. Bu uning o‘lchami va massasini oshiradi.
Past chastotali drossellar transformatorlarning magnit o‘t-
kazgichlariga o‘xshash magnit simlardan yasaladi, lekin ular
bitta chulg‘amga ega.
Kuchlanish stabilizatorlarida ishlatiladigan to‘yinish drossel-
lari gisterezis sirtmog‘ining to‘yinish sohalarida ish nuqtasini
tanlashda magnit zanjiri qarshiligining doimiylik (o‘zgarmas)
prinsiðida ishlaydi. Bu sohada kirish signalining o‘zgarishi,
amalda, stabilizatorning chiqish tokini o‘zgartirmaydi. Boshqa-
riluvchi drossellarda, aksincha, magnit xarakteristikasidagi ish
nuqtasi o‘zgarganida magnit materiali o‘zining o‘zgaruvchan
tokka qarshiligini o‘zgartirish xossasidan foydalaniladi.
Nazorat savollari
1. Transformatorlar va past chastotali drossellar qanday tavsifla-
nadi va ularning asosiy parametrlari qanday?
2. Nima uchun transformatorlarda nomagnit tirqish qilinadi va
uning maqbul o‘lchami qanday tanlanadi?
3. Integral sxemalarga mos bo‘lgan transformatorlarga nisbatan
qanday talablar qo‘yiladi?
4. Juda kichik o‘lchamli transformatorlarning qanday turlarini
bilasiz?
5. Past chastotali drossellarga qanday talablar qo‘yiladi.

---

199