Elektrotexnika elektr energiyasidan foydalanib ishlovchi qurilma va mexanizmlarni ishlashini, xamda elektr energiyasini ishlab chiqarish va uni uzatish bilan bog’liq muammolarini o’rganuvchi texnikikaviy fandir

Qo’sh qutbli tranzistorlar
Uchta yarim o’tkazgich qatlamlarga va ikkita o’zaro ta’sir qiladigan elektron-teshikli o’tishga ega bo’lgan yarim o’tkazgichli asbobga qo’sh qutbli tranzistor deyiladi. Qo’sh qutbli tranzistorlar germaniydan yoki kremniydan tayyorlanadi (17.3- rasm). Germaniyli plastinkaga ikki tomondan indiy tabletkalari qotishtirilgan. In­diy germaniy kristalining ichiga kirib ikkita teshikli elektr o’tkazuvchanlikka ega bo’lgan p- sohalarni tashkil qiladi. Bu sohalar va qolgan germaniy kristali orasida ikkita p-n o’tishlar hosil bo’ladi. p-n o’tishlar orasidagi qolgan ingichka germaniy kristali asos deyiladi. Asosga zaryad tashuvchilarni kiritadigan tashqi sohaga emitter deyiladi.
Elektron to’g’rilagichlar Elektron to’g’rilagichlar o’zgaruvchan tokni o’zgarmas tokka aylantirish uchun ishlatiladi.
Bir yarim davrli to’g’rilagich 18.1, a-rasmda to’g’rilagich sxemasi ko’rsatilgan. O’zga­ruvchan kuchlanish diod VD ga beriladi. Diod bir tomonlama o’tkazgich bo’lgani uchun yuklanish dan tok faqat musbat yarim davrlarda o’tadi (17.1, b-rasm). SHuning uchun to’g’rilangan tok pulslanuvchi shaklga ega bo’ladi. To’g’rilagichlar quyidagi parametr bilan tavsiflanadi: 1. To’g’rilangan quchlanishningdoimiy qismi. Bittayarimdavrli to’g’rilagich uchun: Bunda: - diodga berilgan o’zgaruvchan kuchlanishning qiymati; - to’g’rilangan kuchlanish.
2. Teskari kuchlanish - bu diodga manfiy yarim davrda qo’yilgan kuchlanish. Bitta yarim davrli to’g’rilagich uchun: Bunda: - teskari kuchlanishning maksimal qiymati. Demak, diodlarni tanlashda ularning teskari kuchla­nish dan katta bo’lishi shart Agar kerakli diod topilmasa bir necha diodlarni ketma-ket ulashmumkin. 3. To’g’rilangan tok qiymati. Bitta yarim davrli to’g’ri­lagich uchun: (17.3)
Bunda: - tokning maksimal qiymati; - to’g’rilangan tokning qiymati.


17.1-расм. Бир ярим даврли тўғрилагич:
а) схемаси, 6) ток ва кучланишларнинг диаграммаси
To’g’rilagichlar hisoblashganda quyidagi shartni bajarish kerak:

- diod uchun ruxsat etilgan tok.

Agar tanlangan diod uchun bu shart bajarilmasa bir nechta diodlarni parallel ulashga to’g’ri keladi.
4. Pulslanish koeffitsienti (to’g’rilagichning eng muhim parametri): (1Bunda: - to’g’rilangan kuchlanishning birinchi garmonikasi maksimal qiymati. Bitta yarim davrli to’g’rilagich­ning pulslanish koeffitsienti juda katta: . Bu to’g’rilagich uchun eng yirik kamchilik hisoblanadi.