Energetik sharoitlari
Download 2.8 Kb. Pdf ko'rish
|
5-bob kitobcha
|
10.3.2. Neft-gaz chiqarishda qatlam va quduq bosimlari orasidagi farq Neft konlarini qazib chiqarish jarayonida qatlamda va uning har xil qisimlarida hamda umuman uyum ustida bosim chuqurligi hosil bg’lishi, haydovchi quduqlar atrofida esa yuqori bosim zonalari hosil bg’lishi kg’rsatilgan edi. Oluvchi quduqlar tubidagi bosim bilan qatlam g’rtasidagi bosim farqini - bosim depressiyasi, haydovchi quduqlar tubidagi bosim bilan qatlam bosimi g’rtasidagi farqini - bosim repressiyasi deb yuritiladi. Umuman qatlam bosimi bilan quduqlar tubidagi bosim farqi (perepad davleniya) qatlamlar-dagi suyuqlikni yurituvchi asosiy kuchdir. Barqaror ishlash rejimida quduqlarning mahsuldorligi shu bosim farqi bilan bevosita bog’langan. Oluvchi yoki haydovchi quduqdar uchun bunday bog’liqlik quyidagicha ifodalaniladi: q c =K 1 (P k.j. -R k.o. ) w=K 11 (R k.x1 -R k.j. ) bu erda: R ko -oluvchi quduqlar tubidagi bosim; R k.j -qatlamdagi joriy bosim; 112 R k.x. -haydovchi quduqlar tubidagi bosim; K 1 va K 11 -munosiblik koeffitsienti (koeffitsient proportsionalnosti), (t/sut) /0,1 MPa yoki (m 3 /sut) /0,1 MPa deb ataladi va oluvchi quduqlar uchun mahsuldorlik koeffi-tsienti (koeffitsient priyomistosti) deb yurititladi. SHuni qayd etish lozimki, bir xil sharoitdagi oluvchi quduq bilan haydovchi quduqlarning mahsuldorligi va qabul qiluvchanligi har xil bg’lishi mumkin, chunki qabul sharoiti bilan qatlamdan olish sharoitlari albatta birxil bg’lolmaydi, chunki biz qatlamdan oladigan suyuqlik suv va neftdan iborat hamda uning qovusho’qoqligi qatlamga hydaluvchi suvnikidan ortiqroq. Barqaror ish rejimida quduqning debiti quyidagacha sharhlanadi: q S =2PKh R/ s *In bu erda: K -qatlamning g’tkazuvchanlik koeffitsienti; h -qatlamning qalinligi (effektiv qalinlik); R- qatlam bosimi bilan quduq tubi bosimi g’rtasidagi farq (perepad); j -qatlamdan olinadigan suyuqlikning qovushqoqligi; R k -quduq ta’minoti chegarasi radiusi, qatlam sharoi- tida oluvchi quduqlar orasidagi masofaning yarmi olinadi; r k -quduqning keltirilgan radiusi. Bunda quduqning keltirilgan radiusi haqiqiy quduqdagi sharoitni hisobga olgan holda, ya’ni unda quduq tg’la ochiq bg’lganligini hamda quduq qatlamni tg’la ochmagan holatini inobatga olishi taqozo etiladi. YUqoridagi ifoda bilan quduq mahsuldorligi (qabul qiluvchanligi) orasidagi bog’liqlikni kuzatadigan bg’lsak: q c =K ’ R, W=K ’’ R, yoki K ’ = 2P Kh/ s *I n R k /ch k , K"=2PKh / s *I n R k /ch k 113 SHundan ma’lumki, quduqning mahsuldorligi (uning qabul qiluvchanligi) qatlamning g’tkazuvchanligiga, uning qalinligiga bevosita bog’liq ekan. Olinadigan (haydaladigan) suyuqlik qovushqoqligi hamda ta’minot chegarasi radiusi quduqning keltirilgan radiusi kg’rsatkichi nisbatiga teskari munosiblik kuztiladi. Demak, quduqlarning zichligi hamda ularning tubining qanchalik ochiqligi darajasi ularning mahsuldorligi va qabul qiluvchanligiga ta’sir etar ekan. Amalda quduqlarning mahsuldorligi (qabul qiluvchan-ligi) ularni barqaror olish usulida tadqiq qilish natijasida aniqlanadi. Buni amalga oishrish uchun quduqlar bir qancha ish rejimida tadqiq qilinadi, buning uchun quduq tubining bosimi bilan uning debiti orasvdagi munosabat aniqlanadi. Bularning indikator diagrammasi deb ataladi (18-Rasm). Bu fazali suyuqlik filtratsiyasi holatida bu chiziqlar aksariyat to’g’ri chiziqdan iboratdir, lekin quduqlarda bu chiziqlarning ma’lum joyidan egrilanishi kuzatiladi. Bunga sabab asosan g’sha vaqtdan boshlab quduq atrofidagi suyuqlik harakati laminar holatidan turbulent holatga g’tganligidir. Ba’zan indikator egri chizig’ining xususiyatini, ya’ni egrilanish holatini, agar u debit chizishga qarab yg’nalgan (bukilgan) bg’lsa, tadqiq natija-lari notg’g’ri g’tkazilgan degan xulosaga kelinar edi. Lekin qatlam xar xil g’tkazuvchanlikka ega bg’lgan bir nechta qatlamcha-lardan tashkil topgan bg’lsa, ma’lum bosim farqida faqat eng yuqori kg’rsatkichga ega bg’lgan qatlamcha ishlagan va bosim farqi oshgan sari keyinchalik qolgan qatlamchalar ishga tushishi mumkinligi amalda isbot qilingan. SHuni qayd etmoq lozimki, indikator chiziqlarining egrilangan joydaridan holat filtratsion xususiyatlarining g’zgarishidan dalolatdir. Leknn bu g’zgarishlarni hisobga olish juda murakkab jarayondir. SHuning uchun amalda bosimlar farqi kg’rsatkichiga tg’g’ri keladigan debitni olib mahsuldorlik koeffitsienti chiqarilaveradi. Ba’zan mahsuldorlik koeffitsientini debitlarning bosimga qarab kelgusida sodir bg’lishi mumkin bg’lgan g’zgarishlarni chamalashda ham ishlatish mumkin. Kon geologiyasi tajribasida solishtirma mahsuldorlik koeffitsienti degan tushuncha mavjud. Bunda har bir qalinlikka tg’g’ri keladigan mahsuldorlik tushuniladi. Bu 114 kg’rsatkich asosan xar xil qalinlikka ega bg’lgan qatlamlarning xususiyatlarini solishti-rishda ishlatiladi. 18-rasm. Oluvchi (a) va haydovchi quduqlar (b) indikator diagrammalari. q n -neft oluvchi quduqlar, w-quduqlarning qabul qiluvchanligi, p-bosim. Gaz quduqlaridagi debit barqaror harakat holatida qatlam va quduq tubi bosimlari ko’rsatkichlari kvadratlari farqiga bevosita bog’liqdir: q g = {2P Kh T st / [R at t Z I n (R k /ch k ) Tp ]}* (R 2 k -R 2 k.t ), bu erda: q g -quduqning debiti; K-qatlamning o’tkazuvchanligi; h-qatlamning samarali qalinligi; T st -293 K-haroratning standart kg’rsatkichi; T= 273+t k -qatlam harorati; 115 K-Kelvin harorat darajasi; R at =0,1 MPa; t =gazning qatlam sharoitidagi qovushqoqligi; Z=gazning siqiluvchanlik koeffitsienti (o’ta siqiluv-chanlik). Neft quduqlaridagi kabi, bunda proportsionallik koeffitsienti mahruldorlik koeffitsientini ifoda etmaydi, chunki gaz quduqlari atrofida nomuntazam filtratsiya holati mavjud. SHuning uchun gaz debiti bunda depressiyaga proportsional emas, balki bosimning qandaydir nomuntazam funktsiyasiga proportsionaldir. Bunday holatda proportsional-lik koeffitsientini q Download 2.8 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|