ҚƏнигелик шеберлик
Download 0.62 Mb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- Pichog’ni uzatadigan mexanizmli tayanch.
- G’isht terish deganda
|
Mashh’ulotlarni qtkazish. Randa tayёrlashga bah’ishlangan birinchi mashh’ulotni namunani kqrsatishdan boshlaymiz. Buyum konstruktsiyasi qg’uvchilarga yaxshi tushunarli bqlishi uchun yangi randani boshg’a randalar bilan tag’g’oslaymiz. Shunda uning afzalligi va konstruktiv xususiyatlari yag’g’olrog’ idrok g’ilinadi. Randa yasashni qg’uvchilar uning eng asosiy va sermewnat g’ismi kunda yasashdan boshlaydilar va ishni texnologik xaritaga muvofig’ olib boradilar. Xaritadagi war bir bosg’ich ish wajmiga kqra bitta mashh’ulotga tqh’ri keladi. Qg’uvchilar dastlabki ikkita mashh’ulotda kunda konturini g’irg’adilar. Egovlash wajmi, binobarin, ishning bajarilish tezligi arralash anig’ligiga boh’lig’ bqladi. Shuning uchun biz g’irg’ish usullarini namoyish g’ilaёtganimizda yana bir karra arralash g’oidalarini aytib qtamiz: reja chizih’i ёnidan, detalning tashg’i tomonidan anig’ arrala (g’ancha anig’ arralasang, shuncha kam egovlaysan); tqh’ri ish maromi va warakat suratlariga (oldinga-org’aga 50 tsikl) rioya g’ilgan wolda, shoshilmay ishla; arralaёtganingda nafas olish, gavda wolati va arrani tutishingga etibor ber; arrani g’attig’ bosma, chunki bu warakat koordinatsiyasining buzilishiga va tez charchab g’olishga olib keladi. Qg’uvchilar bu ikki mashh’ulot davomida dastarra va egov bilan zqr berib ishlaydilar. Ularni tolig’tirib g’qymaslik uchun biz bu ishni bazi texnik malumotlarni malum g’ilish va boshg’a operatsiyalarni bajarish bilan almashtirib turamiz. Masalan, randa tagligi va teshiklar markazini rejalab olganlaridan keyin qg’uvchilarga kundani g’irg’ish va egovlash bilan parallel ravishda parmalashni boshlashga ruxsat beramiz. Metall randa tayёrlash uchun zarur bqlgan ashё va asboblar rqywati (20 kishidan iborat kichik guruh’lar wisoblanadi).
Tartib
rag’ami Detal
Ashёlar Soni
1. Kunda
Qlchami 50x50x6 mm li pqlat burchaklik. Tomonlari war xil bqlgan 50x30 mm li burchaklikdan wam foydalanish mumkin. 5,5 m
2. Gaykalar (2 dona) ∅ 10 mm li kalibrlangan pqlat chivig’ 1 m
3. Vint
∅ 16 mm li pqlat ёki latun chivig’ 600 mm 4.
Pichog’ U8A list pqlat; yqh’onligi 3 mm li 65 G 80x400 m
2 dona 5. Tayanch Tekstolit ёki g’alinligi 16-18 mm li dyuralyuminiy 40x250 mm 6. Vintlar Ёpig’ kallakli M5 vintlar L = 30 mm L = 12 mm
25 dona
25 dona 7. Burama mixlar
∅ 4,5 mm L = 35 mm 25 dona
8. Oldingi dastalar 50x50 mm li g’ayin brus 2,5 m
9. Ketingi dastalar Buk taxtalar 20x60 mm, viniplast, ebonit 18 ±2 mm x
60 mm 2,5 m
10.
Polotnoga qrnatilgan qrtacha g’umg’oh’oz 1 m 2
11. Wavorang nitrobqёg’ 0,5 kg
12.
Mebel loki 0,5 g
Tartib
nomeri Asbob-uskuna va moslamalar Soni 1.
Dastarra polotnolari 40 dona
2. 1 sm gacha tishli 150 mm li yassi egovlar 10 dona 3.
6x6 mm li kvadrat egovlar 5 dona
4. 80 mm li yirik tishli nadfillar 10 dona 5.
M 5 vorotkali metchiklar 5 komplekt 6. ∅ 3; ∅ 42; ∅ 6; 7; ∅ parmalar 7.
250 mm li yarim dumalog’ rashpillar 10 dona 8. 200 mm li yirik tishli yarim dumalog’ egovlar 10 dona 9.
Letok faskasining burchagini nazorat g’ilish uchun andazalar 10 dona
10. Ketingi dasta konturini rejalash uchun andazalar 10 dona 11. Pardozlash taxtalari 200x500 (jilvir g’oh’oz ёpishtirilgan ёh’och g’irindi plitasi) 5 dona
g’ilish ishga war xillik kiritadi, qg’uvchilarni faollashtiradi. Ular dastgoh’larda grafik bqyicha ishlar ekanlar, “Rezba g’irg’ish” mavzusini qrganish paytiga kelib gayka yasashga ulguradilar. +isish vintlarini ular gayka yasaganlaridan keyin, yani randa yasash ishlarining oxiriga kelib tayёrlaydilar. Tqrtinchi mashh’ulotda qg’uvchilar letok g’irg’a boshlaydilar. İsh g’uyidagi izchillikda qtkaziladi. Oldin ingichka (dumalog’ va kvadrat) egovlar bilan teshiklar orasidagi peremichkalarni egovlaydilar. Keyin yassi egov bilan teshikni kerakli qlchamlargacha egovlaydilar va faska chig’aradilar. Faska yassi nadfillar bilan, eng sqnggida esa yassi egov bilan egovlanadi. Letokning g’arama g’arshi tomonini egovlab g’qymaslik uchun egovning bir tomonini g’ayrog’ charxda charxlaydilar. Faska maxsus andaza bilan nazorat g’ilib turiladi (6.1-rasm).
36-rasm. Kollej metall randasida letok faskasini nazorat qilish andozasi Tirgak va pichog’ tayёrlashda qg’uvchilar oldindan ishning texnologik rejasini tuzib oladilar. Bu rejada ular detal tayёrlash izchilligini tavsiflaydilar, ishning bazi bosg’ichlarini esa eskizlar bilan tushuntiradilar. Bolalar uchun paz tayёrlash-ularning g’qlidan keladigan texnologik topshirig’dir. Shuning uchun uni wal g’ilish usulini ularning qzi topishi muwimdir. Odatda qg’uvchilar paz g’irg’ishning ikkita variantini tavsiya g’iladilar. Avval dastarra bilan ozgina g’irg’ib, keyin qrta g’ismini sindirib tushirish bu usullardan biridir. Boshg’asi ancha tqh’ri usul: zagotovka uchidan 35 mm masofada turgan markazda teshik parmalash, keyin esa pazni reja bqyicha arralab tushirish va unga egov bilan ishlov berish. Randaning ketingi dastasi slesarlik ustaxonasida tayёrlanadi. Ularning konturlari andazaga g’arab rejalanadi, keyin esa slesarlik dastarralar bilan g’irg’ib tushiriladi. Dastaga ishlov berilaёtganda u qisqichga mawkamlanadi. Qisqich tishlari detal yuzasini shikastlamasligi uchun dastani g’oh’oz bilan qrash, gira lablariga esa g’oplama kiydirish kerak. Plastmassali dastalar uchun viniplast va ebonit ishlatish mag’ulrog’. Bu ashёlar oson ishlanadi, ishlov berilgandan keyin chiroyli kqrinishga ega bqladi. Buyumni yih’ish va sinash bilan boh’lig’ bqlgan yakuniy, qn ikkinchi, mashh’ulotni duradgorlik ustaxonasida qtkazamiz. Yih’ish g’uyidagi tartibda bqladi. Dastlab dasta va tirgaklar qrnatiladi, keyin randa tagligi jilvirlanadi (jilvirlash taxtasida). Jilvirlab bqlingandan keyin randa artiladi va unga pichog’ qrnatiladi. Randa tayёr bqldi. Endi asbobni ishlatib kqrish vag’ti keldi. Bu war bir bola uchun eng wayajonli payt: uning randasi g’anday randalar ekan?
İkkinchi darsda qg’uvchilar tayёrlangan asboblarni topshiradilar, qg’ituvchi esa ularning ishini bawolaydi. Bu darsga sinf rawbari ёki kollej mamuriyatining vakilini taklif g’ilish qrinlidir. Eng yag’in vag’t ichidagi ota-onalar majlisida randalarni ota-onalarga kqrsatgan mag’ul. Axir ularning kqpchiligi qz farzandlari g’anchalik kqp ish g’ila olishlarini tasavvur wam g’ilmaydilar, wquvchilarga esa bu katta dalda beradi.
7-mashg’ulot
Pichog’ni mawkamlash uchun tayanch variantlari Metall va ёh’och randalarga boshg’a konstruktsiyadagi tayanchlar wam g’ilish mumkin. Xususan, yug’orida tavsiflangan g’qyma gaykasi bqlgan plastmassali tayanch tipi bqyicha dyuralyumin ёki pqlatdan wam tayanchlar tayёrlash mumkin (7.1-rasm). Pqlat tayanchga g’qyma gayka kerak emas, rezba esa tqh’ridan-tqh’ri tayanchning qziga g’irg’iladi. Lekin plastmassa, dyuralyumin ёki pqlatdan bunday detallar yasash qg’uvchilar uchun oson emas. Ularning yuzalarini frezalash ёki detallarning qzi dastarrada g’irg’ib olingandan keyin ularni katta anig’likda egovlash kerak. Keyingi paytda biz qalinligi 4 mm li pqlat chivig’dan tayёrlangan tayanchlarni g’qllay boshladik (38-rasm). Qg’uvchilar uchun bunday detal tayёrlash osonrog’. U g’uyidagicha tayёrlanadi.
7.1-rasm. Kollej randasining pichog’i uchun metall tayanch
7.2-rasm. Kollej randasining pichog’i uchun pwlat plastinadan yasalgan tayanch
Pqlat list ёki polosadan qlchamlari 20x80 ёki 24x80 mm li zagotovka g’irg’ib olinadi. U egovlanadi, rejalanadi va teshiklar ochiladi (7.3-rasm). Keyin bolh’a ёrdamida zagotovkani giraga g’qyib 90 0 burchak ostida bukiladi. Detalni bukish ishi maxsus moslamada 46 0
burchakkacha bukib tugatiladi (7.4-rasm). Bukib bqlingandan keyin detalda ikkita M5 teshik ochiladi. Bunday tayanch kundaga (ёh’och ёki metall) vint va gayka bilan g’otiriladi. Oval teshik tayanch wolatini letok faskasiga nisbatan rostlash imkonini beradi.
7.3-rasm. Pwlat plastinadan qilingan pichoq tayanchining ёyilmasi
7.4-rasm. Pwlat plastinadan qilingan pichoq tayanchini 45 0 da bukish moslamasi.(90 0 da
bukish giralarda bajariladi. Rezbali teshiklarga urilmasin)
Randani tqh’ri sozlash-muvaffag’iyatli randalashning zarur shartidir. Lekin war g’anday randa (randa, yarim fuganka, otbornik)ni g’irindining kerakli g’alinligiga sozlash- oson ish emas. Material va talab g’ilinadigan ishlov berish tozaligiga g’arab g’irindi g’alinligi 0,2 dan 0,05 mm gacha bqladi. Bunday anig’likdagi sozlashga erishish watto kollej randasida wam g’iyin. Lekin randani anig’ sozlashga qrganib olinmaguncha (g’irindini kerakli g’alinligidan 0,0-0,04 mm ga chetlatish) qg’uvchi yaxshi randalash malakalarini egallay olmaydi. Shuning uchun biz maktabda pichoh’i mexanik ravishda sozlanadigan standart randalarni wam g’qllab kqrdik. Bu urinishlar doimo muvaffag’iyatsiz chig’ardi. Chunki bunday randalarni sozlash juda murakkab va ular bilan ishlash oh’ir edi. Sozlash malakalari endigina shakllanib kelaёtgan 2-kurs qg’uvchilari uchun bu aynig’sa g’iyin. Kwp yillar mobaynida biz konstruktsiyasi bwyicha sodda va randalarda pichoqlarni sozlash uchun talabalarga qulay qurilmalar yaratish ustida izlanish olib bodik. Avval bunday qurilmalarni ishlab chiqishga muvaffaq bwlingan edi (7.5-rasm). U kunda 7ga mah’kamlanadigan korpus 6 dan iborat. Korpus paziga polzun 3 wrnatilgan. Ungavint 2 bilan pichoq bir mah’kamlanadi. Polzun (pichoq bilan birga) korpus bwylab vint 1 mah’kamlanadi. Bu vint faqat bitta erkinlik darajasiga ega (wz wqi atrofida aylana oladi), chunki wq bwylab qaytarma- ilgarilanma h’arakatdan uni vilka 5 tutib qoladi. Shunday qilib, vint 4 ni aylantairish bilan pichoq sozlanadi. Ёg’och randalarning korpusi, polzuni va vintlarini bu randalarga qwshimcha og’irlik berishi uchun korpus va polzunni dyuralyuminidan tayёrlaymiz. pichog’i vint bilan rostlanadigan randalarni sozlashni h’atto beshinchi sinf wquvchilari h’am oson wzlashtirib oladilar. Randalashga wrgatish ancha muaffaqiyatli wtadi. Lekin biz faqat shunday randalar bilan cheklanib qolmaymiz. Wquvchilarning pichog’i qwlda sozlanadigan randalarni h’am wzlashtirib olishi foydalidir. Wquv ishlab chiqarish kombinatlarida 2 kurs talabalari ёki tayanch korxonalar korpus, polzun va sozlash vintlarni tayёrlashda ёrdam berishlari mumkin. Boshqa detallarni maktab wquvchilari tayёrlay oladi. Shuni takidlash zarurki, randalash tozaligi faqat pichoqning sozlashiga bog’liq emas. Pichoq tig’i va rotokning oldingi qirrasi wrtasidagi zazor h’am katta ah’amyatga ega (7.6-rasm ). Randalar uchun 1-1,5mmni tashkil qilishi kerak.
7.5-rasm. Randa, japs randa va boshqa randalar uchun pichoq uzatish vintli mexanizmi
7.6-rasm. Randa og’zida pichoqning turish h’olati
Randalar tayёrlash konstruktsiyasi va texnologiyasidagi yangilik
Har bir wqituvchi dars vaqtini tejash imkonini qidiradi. Uning ywllaridan biri wquvchilar ish unumdorligini oshirishdir. Asboblarning yuqori sifatliligiga h’am, moslamalarni joriy qilish h’am, wquvchilarning ish usullarga rioya qilishlari h’am bunga ёrdam beradi. Wquvchilarning ish unumdorligini buyum konstruktsiyasi va texnologiyasidagi ratsional wzgarishlarning h’am roli katta. Biz muntazam ravishda mexnat obektining ish h’ajmini kamaytirishga h’arakat qilamiz. Keyingi yillarda biz randa tayёrlash vaqtini 11 h’atto 10 mashg’ulotgacha etkazishga muvaffaq bwldik. Bunga biz kunda shaklini wzgartirish va frezali ishlarni joriy qilish tufayli erishdik. Burchaklikdan randa kundasini qirqib olishda (texnologik xaritaga qarang) oldin uzunligi taxminan 320 (180+100+40) mm kesik qilishga twg’ri kelardi endi esa faqat 230 mm kesik qilinadi, xolos (7.7-rasm). Bundan tashqari biz oldin taglik toretslarini dumoqloqlangan qilardik. Endi faqat 10ga 10mm li faska qirqamiz. Bu h’am wquvchilar egovlaёtganlarida kuch va vaqtini tejaydi. Letok faskani egovlashga juda kwp vaqt sarflanadi. Endi biz uni maktab frezalash dastgoh’ida vertikal frezalash moslamasi ёrdamida toretsli barmoq freza bilan frezalaymiz. kundani giraga gorizantal, frezani esa butun 45 0 burchak ostida buramiz. Shuningdek qistirma gaykalar qirralarini h’am frezalaymiz. Frezalash ishlarini kiritish faqat vaqtni
7.7-rasm. Kichik randaning soddalashtirilgan konstruktsiyadagi kundasi tejabgina qolmay, balki wquvchilani frezalash dastgoh’idagi ishlar bilan h’am tanishtirish imkonini beradi.
Randalar uchun oldingi dastalarning yangi formasi. Randalar uchun qwziqorinsimon old dastalar aslida ёmon emas. lekin bizlarga bobolarimizning ayrisimon dastlari randalari h’aqidagi fikr tinchlik bermasdi; u juda qulay- da. Ayni ayrisimon dasta shunga wxshash dasta yasashimiz uchun turtki bwldi (7.8-rasm). uch yillik izlanishlardan swng mazkur shakldagi variant va chimzmalarda keltrailgan wlchamlarda twxtadik. Endi biz h’mma randalar sherxebellar, otborniklar va yarim fugankalarni shunday dastali qilib yasaymiz. Randa dastlarini nimadan tayёrlash maslasi h’am oddiy masala emas. Unga shunday javob bwlishi mumkin: “buk ёki qayin taxtalardan,qalinligi 15 va 20 mm li fanerdan, shuningdek plasmassadan”. Biz randa dastlarini fanera va viniplastdan tayёrlashni afzal kwramiz. Bu materiallarga ishlov berish va jilolash oson. Viniplast- yumshoq, mustah’kam va chiroyli plastikadir. Lekin uni parmalashda eh’tiёt bwlish kerak. Parmaga sal qattiqroq bosilsa, h’uddi oldindan teshib qwyilgandek botib ketaveradi. viniplastning bu xususiyati h’atto shikastlanishga h’am olib kelishi mumkin, ayniqsa dastgoh’da 4mm dan ortiq bwlgan teshikni parmalashda. Shuning wn millimetrli teshiklarni biz ikki usulda parmalaymiz: oldin dastgoh’da Ø3-4 mmli parma bilan, keyin esa slesarlik giralariga qwyib dastparma bilan Ø 10 mm gacha parmalaymiz. Dasta konturlarini andaza bwyicha rejalaymiz va ularni sim arra bilan qirqamiz (u h’aqda avval aytib wtilgan edi.) Keyin rashpil ёki yarim yumaloq ёg’och chwpga elimlab wralgan yirik donali qumqog’oz bilan jilolaymiz. Shundan keyin dastani (viniplastni) ёg’langan lattabilan artamiz, ёg’och dastalarini esa lok bilan qoplaymiz. 7.9-rasm 2-kurs wquvchilari uchun chap qwl dastali randaning umumiy kwrinishi berilgan. Kichraytirilgan va soddalashtirilgan konstruktsiyadagi bu randani wquvchilr 10
mashg’ulotda bajaradilar. Kunda toretsi shaklining qulayligi shundaki agar faska noaniq tayёrlangan bwlsa (va qiyshiq bwlsa, wlchamlari oshib ketadi) kolodkani dumaloqlashtirilgan toretslar bilan tayёrlash mumkin.
7.8-rasm. Yangi konstruktsiyadagi randalar uchun oldingi dastalar: a – 3-kurs wquvchilar uchun, b- 2-kurs wquvchilar uchun.
7.9-rasm. Kollej randasining umumiy kwrinish chizmasi (2-kurs wquvchilar uchun)
G’İShT TERİSh MAHORATİ
G’isht terish h’aqida umumiy tushunchalar. Twla yig’ma konstruktsiyalarni ishlatish tobora wsib boraёtganiga qaramay, g’ishtdan tayёrlangan konstruktsiyalar qurilishda h’ali h’am muh’im wrin tutadi. İshlatiladigan ashёsiga qarab, g’isht-tosh terish quyidagi xillarga bwlinadi: a) Xarsang toshdan – turli jinsdagi notwg’ri shaklli toshlardan (oh’aktosh, qumtosh, granit va boshqalar) terish. Bunday toshlardan asosan kam qavatli binolarning poydevorlari teriladi. b). Silliqlangan toshdan terish, bunda tosh terishdan avval ishlov beriladi va twg’ri shaklga keltiriladi. Bunday toshlar tsokol qavatlarini qurishda, boshqa ashёlardan qurilgan bino devorlarini qoplashda ishlatiladi. v). Kovak keramik va shlak-beton toshlardan terish; g). Yirik g’ishtin bloklardan terish; d). Oddiy g’ishtdan terish. G’ishtning standart wlchamlari uni terish qoidalariga moslangan bwladi. G’ishtning uzun ёn tomoni ёnboshi, qisqa ёn tomoni esa kalta ёni deyiladi. Ёnlarning kesishuv chiziqlari qirra deb ataladi. G’ishtlar devor bwylab uzunasiga terilsa - bwylama qator kwndalangiga terilsa - kwndalang qator deyiladi (3.1-rasm, a). Terilgan g’ishtlarning ichki va tashqi qatorlari versta deb, ikki versta orasiga terilgan tosh va g’ishtlar esa twldiruvchi qator (zabutka) deyiladi. G’isht terish paytida qorishma twldiriladigan oraliq chok (shov) deyiladi. Choklar gorizontal va vertikal h’olatda bwlishi mumkin. Vertikal choklar wz navbatida bwylama va kwndalang choklarga bwlinadi. G’isht devorlarida gorizontal chokning qalinligi 10-12mm dan, vertikal chokning qalinligi 10mm dan oshmasligi kerak, agar devor suvaladigan bwlsa, u h’olda suvoq qatlami devorga yaxshi ёpishishi uchun tashqi choklarning bir qismi (10-15 mm chuqurlikda) ochiq qoldiriladi. G’isht qatorlarining bu xilda terilishiga ochiq chokli usul deyiladi. Agar devor suvalmaydigan bwlsa, u h’olda qorishma devor sirtiga tekis chaplanadi. Chokdan qalqib chiqqan qorishma kurakcha bilan devorga tekislab qirib olindi. Shuning uchun h’am g’isht terishning bu turi qirma usul deyiladi. Choklarga h’ar xil pardoz berish mumkin. Bunda maxsus choklagich asbob bilan qavariq va boshqacha shakllar berish mumkin. G’isht terish elementlaridan biri ish twxtatilgan joylardagi shtrablardir. Shtrablar g’isht terishni davom ettirganda yangi jism avval terilgan qismiga qulf-kalit bwladigan qilib qoldiramiz. Kerak shtrablar zinasimon va vertikal qilinadi (3.1-rasm b, v). G’isht terish deganda, g’isht ёki tabiiy toshlar, bloklarni malum qoida bwyicha terib devor qurish tushuniladi. G’ishtlarni terish qoidalarida quyidagilar kwzda tutilgan: g’isht, tosh, boshqa ashёlarni tasir etuvchi kuchlarga nisbatan tik joylashgan gorizontal qatorlar h’osil qilib ёtqizish; g’ishtlar orasida kwndalang va bwylama choklar h’osil qilish; qwshni qatorlarning vertikal choklarini bir-biri twg’risida joylashmaydigan qilib siljitish (wzaro bog’lash). g’isht qatorlarini bog’lash uchun kwndalang ёtqizib terilgan g’isht qatorlari bwylama ёtqizilgan qatorlar bilan navbatlashishi, boshqacha qilib aytganda, g’ishtlar bir qatorda kwndalang va navbatdagi qatorda uzunasiga ёtqizilishi lozim. G’ishtli devorning mustah’kamligi – konstruktsiyaning yuk tasiridan emirilishga qarshilik kwrsatish xususiyatidir. G’ishtli devorning ustivorligi (turg’unligi) deganda, qurilgan konstruktsiyaning gorizontal kuchlar tasir etganda wz h’olatini saqlab turish xususiyati tushuniladi. G’ishtli devorning zwriqish h’olati tashqi kuchlar (ёtqizilgan konstruktsiyaning tushadigan og’irlik, devorning wz og’irligi va boshqa faktorlar) tasirida sodir bwladi. Katta yukda devorda vertikal ёriqlar paydo bwladi. Yuk ortaversa, devor ёrilib, ayrim ustunchalarga bwlinadi. Bunday devor tegishlicha mustah’kamlanmasa, emiriladi va qulaydi. Qorishmaning kwtarib turish xususiyati quyidagi omillarga:
1. Qorishmaning markasiga bog’liq. Past qorishmadan h’osil bwlgan choklar yuk tasirida deformatsiyalanadi. Yuqori markali qorishma bunday wzgarishga kam uchraydi. 2. Choklar qalinligiga bog’liq. Choklarning qalinligi meёrdan ortiq bwlganda devorning mustah’kamligi kamayadi. Bunga sabab shuki, chokdagi qorishma devorga ishlatilgan ashёga qaraganda kwproq tob tashlaydi. Choklar keragidan yupqa bwlganda g’ishtlar va toshlarning notekis yuzalari bir-biriga tegadi. Bunday joylarda g’ishtlar egilib, devorning kwtarib turish quvvati pasayadi. 3. Choklarning zichligiga bog’liq. Qorishma plastik (standart) konusning chwkishi 8- 14sm bwlganda choklarning qalinligi bir xil chiqadi. Ёtqiziladigan g’ishtlarning qorishma qatlamiga dastlabki botishidaёq choklar zichlashib, devorning mustah’kamligi ortadi.
3.2. G’isht devor choklarini bog’lash tizim(sistema)lari qwllash mah’orati G’ishtlarning choki bog’lanmasdan ustma-ust terilsa, g’isht ustuniga vertikal ywnalishda tasir etuvchi yukning og’irligi faqat shu ustunning wzigagina tushadi. Bu yuk qwshni ustunlarga tasir etmaydi va eng chetdagi ustun boshqalarga nisbatan qiyshayib devor buzilishi mumkin. Shuning uchun g’isht qatoridagi vertikal choklarini ustki qatordagi g’ishtlar bilan bog’laydigan qilib teriladi. Terilgan g’isht choklarini bitta h’am qoldirmay bog’lab chiqish uchun butun g’ishtlar bilan bir qatorda chorakam bittalik, yarimtalik va choraktalik g’ishtlar ishlatiladi. Bunday g’ishtlar devorlarini uchrashish va kesishish ywli bilan h’osil qilinadi. Choklarni bog’lash usuli g’isht terish bwyicha bir necha tizim (sistema)larga bwlinadi: 1. Bir qatorli ёki qulf-kalit; 2. Kwp qatorli; 3. Uch qatorli (ustun va oraliq devorlar uchun). Qulf-kalit tizimi (sistemasi)da bwylama va kwndalang qatorlar navbatma-navbat takrorlanib teriladi. Bunda h’ar bir qatordagi vertikal kwndalang choklar 1 /4 g’ishtga, vertikal bwylama choklar 1 /2 g’ishtga bostiriladi. Qulf-kalit tizimida asosan uch qoidaga amal qilinadi: a) Devor burchaklaridagi g’ishtlarni terishda birinchi tomondagi qator kesib wtganda, ikkinchi tomondagi qator tutashadi. Keyingi ustki ikkinchi qatordagi g’ishtlarni terganda tutashgan qatordagilar kesib wtadi. b) Devorning burchaklaridan boshlab teriladigan g’ishtlar chorakam bittaliklardan boshlanadi. v) Kesib wtadigan qatordagi g’ishtlar bwylamasiga terilib tutashadigan qatordagi g’ishtlar kwndalangiga teriladi (3.1-rasm, i).
Download 0.62 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|