Эркаев Renessans indd

I. Учинчи Ренессанс пойдеворини яратиш – миллий тикланишдан...
19
қадриятлар тизими мазкур жараённинг маънавий асос- 
лари ва ижтимоий мазмунидир. 
Жамиятдаги ҳар қандай тараққиёт, бунёдкорлик, 
эркинлик ва ижтимоий-сиёсий барқарорликсиз юз бер-
майди. Давлатнинг адолатли сиёсати, инсон ҳуқуқлари 
ва экинликларининг кафолатланиши, мулк турли шакл- 
ларининг тенгҳуқуқлилиги ва муҳофаза қилиниши, қо-
нун устуворлиги, демократия ва фуқаролик жамияти 
ривожланиши Учинчи Ренессанс асослари яратилиши 
шартидир. Ижтимоий зиддиятлар синфий курашни, 
конфронтацияни келтириб чиқармаслиги керак. Сиё-
сий, ҳуқуқий ислоҳотларнинг ва маънавий тарбиянинг 
мақсади синфий конфронтациянинг олдини оладиган 
ижтимоий шерикликни қарор топтиришдир. Бунга
сиёсий ва суд-ҳуқуқ тизимида ислоҳотлар ўтказиш-
дан ташқари, фуқаролик жамияти институтларини
мустаҳкамлаш орқали эришилади. Чунки фуқаролик 
жамияти одамларнинг барча йўналишларда фаоллиги-
ни, ташаббускорлигини, мустақил тафаккур юритиши-
ни англатади. 
Демак, Учинчи ренессанс пойдеворини ярати-
шининг иқтисодий, ижтимоий, сиёсий-демоктратик, 
ҳуқуқий, маънавий-маърифий ва маданий асослари 
мавжуд. Бу асосларнинг ҳар бири бўйича пухта ўйлан-
ган тизимли, илмий асосланган ишлар олиб борилмоғи 
лозим.
Ҳар бир жамият ўзига зарур шахсни тарбиялайди. 
Унга ўз тараққиёти даражаси ва тенденцияларидан ке-
либ чиқиб ахлоқий, эътиқодий, касбий-профессионал, 
ҳуқуқий ва бошқа қатор талаблар қўяди. Жамият та-
раққиётининг асл ҳаракатлантирувчи кучи ва ижодко-
ри ҳам, пировард мақсади ҳам инсон, унинг фаровон, 
эркин ва хавфсиз турмуш кечиришидир. Жамият та-
лабига тўлиқ жавоб берадиган киши турли даврларда 

---

Янги Ўзбекистон: мўлжал – Учинчи Ренессанс
20
ҳар хил аталган. Юсуф Хос Ҳожиб уни «тугал эр», Фо-
робий «фозил киши», тасаввуф намояндалари «комил 
инсон» деб атаганлар. «Ҳар томонлама ривожланган 
шахс», «уйғун ривожланган шахс» атамалари ҳам қўл-
ланилган. 
Мустақилликдан кейин шахсга нисбатан «комил ин-
сон», ёш авлодга нисбатан «баркамол авлод» атамалари 
қўлланила бошланди. Гап атамада эмас. Қандай сифат 
қўлланилмасин, келажак инсонини тарбиялашда, авва-
ло, жамият тараққиёти тенденциялари ва айни пайтда 
миллий маънавиятимиз хусусиятлари ҳисобга олинмоғи 
лозим. Бинобарин, сунъий интеллект ва юксак техноло-
гияларга таянадиган «тўртинчи саноат инқилоби»нинг 
инсонга қўядиган талабларини олдиндан моделлашти-
риш ва таълим-тарбия тизимини уларга мослаштириш 
керак. Худди шундай миллий идентлигимизни сақлаб 
қолиш учун она тилимизни, тарихимизни, адабиётимиз 
ва санъатимизни етарлича ўргатишнинг оптимал йўл-
ларини топмоқ лозим. Урф-одатларимиз ҳам такомил-
лаштирилиши ва замонавийлаштирилиши жуда зарур. 
Ижтимоий онгда, одамларнинг хатти-ҳаракатларида 
бурилиш юз бермоғи, янги идеаллар ва қадриятлар қа-
рор топмоғи даркор. Ренессанс буюк ижодкор шахслар, 
атоқли бунёдкорларсиз амалга ошмайди. Ф.Энгельс Ев-
ропа Ренессанси ҳақида гапириб, у титанларга муҳтож 
эди ва титанларни яратди, деганида ҳақ эди. Ҳар икки 
Ренессансимиз ҳақиқатан номларини юқорида келти-
рилган буюк титанларни яратди ва улар туфайли ри-
вожланди. «Биз ўз олдимизга мамлакатимизда Учинчи 
Ренессанс пойдеворини барпо этишдек улуғ мақсадни 
қўйган эканмиз, бунинг учун янги хоразмийлар, Беру-
нийлар, Ибн Синолар, Улуғбеклар, Навоий ва Бобур-
ларни тарбиялаб берадиган муҳит ва шароитларни яра-

---