Etnogeografiya va

Yevropoid irqi. Bu irq vakillari, asosan, Yevropa, Janubiy va Janubi-g’arbiy Osiyo, Shimoliy Afrika, Avstraliya va Amerikaning yevropaliklar ko’plab yashaydigan hududlarida tarqalgan. Yevropoid irqi ichki xususiyatlari va tarqalgan hududidagi tabiiy sharoitning ta’siri natijasida 3 ta guruhga ajratiladi:

• 
  Shimoliy yevropoid vakillarining bo’yi novcha, qirraburun, kamtukli, sochi sariq va to’lqinsimon, ko’k ko’zli bo’ladi. Chunki mavjud tabiiy sharoitning
  

20-rasm. Mongoloid irqi vakillari

19-rasm. Yevropoid irqi vakillari
SOTSIAL GEOGRAFIYA

xususiyatlari insonlarning morfologiyasida asosiy omil vazifasini bajargan. Bu tarmoqqa Skandinaviya va Boltiqbo’yi mamlakatlari hamda Islandiyada kiradi.

• 
  O’rta yevropoid irqi vakillarining yuzlari oq-sariq, sochlari silliq va burunlari nisbatan kattaroq, o’rtacha bo’yli
  

bo’ladi (19-rasm). Buyuk Britaniya, Fransiya, Germaniya va Markaziy Yevropa davlatlari, Rossiya va Sharqiy Yevropa mamlakatlari, AQSh, Kanada, Avstraliya, Yangi Zelandiya kabilarning asosiy aholisi shu irqqa mansub.

^ Janubiy yevropoid vakillarining gavda tuzilishi va tashqi ko’rinishi o’zi tarqalgan

hududning iqlimiga mos holda, tanasi nisbatan bug’doyrang, bo’yi baland, sochlari qora va jigarrang, boshi dumaloq va ko’zi jigarrang, qora. Bu tipdagi aholi, asosan, Janubiy Yevropa, Shimoliy Afrika, Janubi-g’arbiy Osiyo, Old Osiyo, Janubiy Osiyo, Lotin Amerikasi mamlakatlarida yashaydi.

Mongoloid irqi. Dunyo aholisining deyarli 1/5 qismini o’z ichiga oladi. Bu irq, asosan, Osiyoda vujudga kelgan bo’lib, odamlarning tanasi bug’doyrang, sochlari silliq, bo’ylari past va yanoqlari turtib chiqqan bo’ladi (20-rasm).

Mongolid irqi ham ikki guruhga bo’linadi, ya’ni Osiyo va Amerika

mongoloidlari.

^ Osiyo mongoloidlari, asosan, Sharqiy va Janubi-sharqiy Osiyo, Uzoq Sharq va Sibirda tarqalgan. Bu irq vakillarining bo’ylari nisbatan past, ko’zlari qisiq, yanoqlar turtib chiqan, o’rta burunli, sochlari silliq va siyrak,

tanasi kamtuk hisoblanadi.

• 
  Amerika mongoloidlari xalqlarning tarqalish jarayonida Bering bo’g’ozi orqali Osiyodan o’tib borib joylashgan bo’lib, Kanadaning shimoli va Alyaska,
  

SOTSIAL GEOGRAFIYA

Markaziy Amerika va Amazoniya hududlarida tarqalgan. Tabiiy sharoitga moslashgan holda, Kanada mongoloidlarining tanasi nisbatan oqish bug’doyrang, ko’zlari qisiq va bo’yi past bo’lsa, janubda yashaydigan mongoloidlar tanasining rangi o’zgarib, qizil tanli indeyslar sifatida shakllangan. Ularning bo’ylari baland, burunlari yapaloq, ko’zlari va jigarrang, sochlari esa to’lqinsimon.