F. R. Qodirova, sh. Q. Toshpo'latova, N. M. Kayumova

MAKTABGACHA TA’LIM MUASSASASI NAZORATCHI-
METODISTINING VAZIFALARI, HUQUQLARI
VA UNGA QO'YILADIGAN TALABLAR
Maktabgacha ta’lim muassasalari ishiga bevosita rahbarlik qilish Maktabgacha ta’lim bo'limi maktabgacha ta’lim - nazoratchi-metodistga yuklatiladi.
Nazoratchi-metodist - bu ma'lum sohaga tegishli qonun- qoidalarningbajarilishini nazorat qiluvchi shaxsdir.
Maktabgacha ta’lim muassasasi nazoratchi-metodistining ishi murakkab va ko'p qirralidir. Nazoratchi-metodist o'z ishida Davlatimizning Maktabgacha ta'limsohasi bo’yicha chiqarilgan qonun, Kadrlartayyorlash milliy dasturi, shuningdek, instruktiv, dasturiy, metodik hujjatlariga amal qiladi. Maktabgacha ta’lim bo'limi nazoratchi-metodisti (tuman, shahar):
Turli tildagi, idora-tashkilot tomonidan tashkil etilishidan qat'i nazar «Ilk qadam» Davlat Dasturi tinglovchilarini bajarilishini kuzatadi, tekshiradi;
Maktabgacha ta’lim muassasasi ishini har tomonlama nazorat qiladi;
Qonun doirasida yo'l-yo'riq, buyruq, tavsiya, ko'rsatmalar beradi;
Qonunga xilof ishlarni to'xtatadi va Maktabgacha ta’lim bo'limiga xabar beradi;
Maktabgacha ta'Iim muassasasi ishlarni yaxshiiash bo'yicha taklif, mulohazalar beradi;
Maktabgacha ta'Iim bo'limida mudira, metodist va tarbiyachilar uchun ilmiy-uslubiy kengashlar chaqiradi;
Maktabgacha ta'Iim muassasasi xodimlarini Attestatsiyadan o'tkazadi;
Xodimlarni rag'batlantirish va jazolash, ishdan bo'shatish masalalariga rahbarlik qiladi;
Shahar, tuman nazoratchi-metodisti - Xalq deputatlari ijroi- ya qo'mitalari oldiga Maktabgacha ta'Iim bo'limi va Maktab­gacha ta'Iim muassasasi ishini yanada takomillashtirish bo'yicha masalalarni qo'yadi.
Nazoratchi-metodistga (Respublika, viloyat, shahar, tuman nazoratchi-metodisti lavozimiga] qo'yiladigan asosiy talablar:
eng ilg'or, yuksak pedagogik tashkilotchilik qobiliyatiga ega bo'lgan, maktabgacha ta'Iim tizimi ishini, tamoyillarini puxta egallagan, oliy maxsus ma'lumotga, ish stajiga ega bo'lgan;
har tomonlama tayyorgarlik ko'rgan, o'z ishini ustasi, dunyoqarashi keng, ta’Iim to'g'risidagi Davlat siyosatini puxta egallagan, nazoratchi-metodist-mutaxassislik malakaiariga ega bo'lgan;
xolis, vijdonli, davlat nuqtayi nazari, qiziqishlari asosida ish yurituvchi, javobgarlikni his etuvchi, aniq, xushyor, tartibli, talabchan, o'z so'zida tura oladigan, kamchilikka murosasiz bo'lgan;
maktabgacha ta'Iim ravnaqi uchun eng samarali, foydali, kerakli, asosiy vazifalarni o'z vaqtida aniqlay olishi, qisqa muddatda bajara olish xususiyatiga ega bo'lgan;
maktabgacha ta'Iim muassasasi ishini har tomonlama chuqur tahlil qila olishi, ishdagi kamchiliklar o'z vaqtida bartaraf etish choralarini tezda aniqlab olishi, bajarishi;
Maktabgacha ta'Iim bo'limi va Maktabgacha ta'Iim muassasasiga doimiy amaliyyordam berish;
yangilikka intilish, tashviqot qilish, pedagoglarning ilg'or ish tajribalari amaliyotga yangi texnologiya asosida kiritish;
g'oyaviy, siyosiy, pedagoglik bilimi ustida tinmay ishlash.
Nazoratchi-metodist 3 yilda 1 marta malaka oshirish kurslarida o'z malakasini oshiradi.
Nazoratchi-metodist tumanda maktabgacha ta’lim ishining tashkilotchisi va rahbari, malakali pedagog-metodist, davlat nazoratchi-metodisti. U siyosiy jihatdan savodli, axloqiy mustahkam bo'lishi, ishiga davlat nazaridan yondashishi, maktabgacha ta’lim muassasalariga rahbarlik masalalarini operativ hal qilishi, ular ishini obyektiv va alohida-alohida baholash, talabchanlik bilan tekshirishni amaliy yordam ko'rsatish bilan olib borgan holda, kishilar bilan ishlay bilishi, pedagoglik nazokatini namoyon qilishi kerak.
Maktabgacha ta’lim muassasalari ishining hamma bo'limlariga muvaffaqiyatli rahbarlik qilish uchun nazoratchi- metodist o’z ishini aniq rejalashtirish, keng jamoatchilikka suyanish lozim.
Nazoratchi-metodist aholining maktabgacha ta’lim muassasalariga bo'lgan talabini qondirishga alohida e’tibor beradi. Shu maqsadda u maktabgacha ta’lim muassasalari tarmog'ini kengaytirishning kundalik va istiqbol-rejalarini tuzishda ishtirok etadi va yangi muassasalarini foydalanishga topshirilishini muntazam tekshirib turadi. Nazoratchi- metodist Maktabgacha ta’lim muassasalarining rentabel ishlashiga erisha borib, ularning xalq, xo'jalik rejalarini bajarishini qat’iy nazorat qiladi, qishloqda maktabgacha ta’lim muassasalari qurilishiga katta e’tibor beradi, ular moddiy bazasini yaxshilanishiga g'amxo'rlik qiladi.
Nazoratchi-metodist moliya masalalarini tushunishi, maktabgacha ta’lim muassasalarini jihozlash, bolalarni ovqatlantirishga oid me'yoriy hujjatlarni bilishi, muassasani saqlash uchun ajratilgan pul mablag'larini o'z vaqtida berilishi va to'g’ri sarflanishini muntazam tekshirib turish, markazlashtirilgan buxgalteriya bilan hamkorlikda ishlash kerak.
Nazoratchi-metodist maktabgacha ta'lim muassasiga borganida metodik, tarbiyaviy va ma'muriy-xo'jalik ishlar ahvolini o'rganadi, ilg'or tajribani, ishdagi kamchiliklarni aniqlaydi, zaruryordam ko'rsatadi.
(J «Ilk qadam» davlat Dasturining bajarilishini nazorat qiladi, pedagogik kadrlar tarkibi va ularning joylashtirilishini o'rganadi, ularning malakasini oshirishga qaratilgan tadbir belgilaydi.
Ota-onalar qo'mitasi faoliyatiga rahbarlik qilish va aholi orasida pedagogik bilimlarni tashviqot qilish ishlarini tashkil qilish nazoratchi ishida muhim rol o'ynaydi, u bu ishning mazmunini va shakllarini tuman sharoitiga muvofiq ravishda belgilaydi.
Maktabgacha ta'lim bo'limlariga to'liq, rahbarlik maktab­gacha ta’lim bo'limi mudiri, nazoratchi, metodist tomonidan ishlab chiqilgan yillik reja asosida olib boriladi.
Rejaning kirish qismida avvalgi o'tgan o'quv yiliga tavsifnoma, qaysi va nechta maktabgacha ta'lim muassasalari qurildi, metodik ishlar qay darajada olib borildi, ilg'or ish tajribaJari qanday umumlashtirildi, tashkiliy-xo'jalik ishlari, Tuman kengashlari, umuman barcha bajarilgan ishlarga tahlil beriladi.
Tadbirlar:
Tuman qaramog'idagi maktabgacha ta’lim muassasalarini komplektlash qoidalari, bir qancha maktabgacha ta’lim muassasasini nazoratga olish, ota-onalar tomonidan qarzlarning bajarilishini, pedagog xodimlarning ishlash, malakalarini oshirish ishlari va boshqa ishlar rejalashtiriladi.
Tuman kengashida ko'riladigan masalalar:
Frontal-yalpi tekshirish - Yalpi tekshirish.
Tematik nazorat - Tanlangan mavzu bo'yicha.
Yozgi sog'lomlashtirish ishlari.
Yangi o'quv yiliga tayyorgarlik.
Maktabgacha ta'lim bo'limi va tuman sog'liqni saqlash bo'bmlarining birgalikdagi kengashlari.
a] Bolalar sog'lig'ini himoya qilish, kasallikning oldini olish ishlari va javobgar shaxslarning familiyalari.
Pedagogik kengashlar.
Maktabgacha ta’lim bo'limining yangi o'quv yili rejasi bilan tanishtirish. Birinchiyarim o'quvyilidagi metodikbirlashmalar ishining hisoboti.
Yosh tarbiyachilar to'garagi va ota-onalar universitetining ish hisoboti.
Bolalar ovqatini tashkil etishda SES xodimlarining tekshiruv natijalari.
Seminar- mashg'ulotlar. Maktabgacha ta’lim muassasasining ishida «Metodik kabinet» roll haqida. Bolalarni jismoniy jihatdan o'stirishda maktabgacha ta’lim muassasasining roli haqida. Ilk yosh guruhlarida metodik ishlarni tashkil qilish yo'llari, rahbarlik har oy reja asosida o'tkazilib turiladi.
Ishlab chiqarish majlislari. Shanbaliklarni tashkil etish, yangi ishga tushirilayotgan obyektlarga yordam ko'rsatish va paxta kompaniyasiga qatnashish. Ulug' sanalarga tayyorgarlik ishlari boshqa masalalar ko'riladi.
Metodik ishlar. Metod birlashma ishida faol qatnashish (yil davomida). Metod birlashma rahbarlarining hisobotlarini tinglash.
Hamma bo'limlar bo'yicha metodik ishlar sifatini oshirish.
Ekologiya, iqtisodiy tarbiya bo'yicha ilg'or ish tajribalarni ommalashtirish.
Ishlash malakalarini oshirish. Malaka oshirish kurslariga yuborish.
Har bir muassasa xodimlarining pasport, kartochkalarini tashkil qilish. Metod birlashma rahbarlariga tizimli yordam ko'rsatish. Yosh mutaxassislar bilan ishlash.

• 
  Yosh tarbiyachilar to'garagini tashkil qilish.
  
• 
  Jamoat faoli bilan ishlash.
  

Tematik va frontal-yalpi tekshirish ishlaridan instruksiyalash.
Maslahatlar (turli xildagi savollar bo'yicha) har shanba kunida.
Reja shahar maktabgacha ta’lim bo'limi tomonidan tasdiqlanadi.
Har kvartalda bir marotaba Maktabgacha ta'lim bo'limi kengashi chaqiriladi. Bunga asosan maktabgacha ta’limni yanada o'stirish, ish sifatini yaxshilash, ma'lum bolalar asosini tekshirish natijalari, ilg'or pedagoglar mahoratini so'zlab berish, davlatimiz belgilab bergan ishlar - vazifalarni, qonunlarni, qarorlarni bajarish, bolalar sog'ligi haqida g'amxo'rlik, kasalliklarni bartaraf qilish ishlari ko'riladi.
Kengashga xalq maorifi bo'limi mudiri rahbarlik qiladi. Har bir kengash protokol bilan olib boriladi, qaror qabul qilinadi, bajaruvchi shaxslar belgilanadi, muddati belgilanadi.
Kengashda nazoratchi, metodist, kasaba uyushma qo'mitasi raisi, jamoatchi nazoratchilar ishtirok etadilar. Ular ham o'zlarining fikr-mulohazalarini o'rtoqlashadilar.
Tekshirish natijalari, kamchiliklar haqida nazoratchi va metodist so'zga chiqadilar.
Ta'lim sohasidagi qonun hujjatlarida ta'lim
tizimini boshqarish
O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining ta’lim sohasidagi vakolatlari.
O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining ta'lim sohasidagi vakolatlariga quyidagilar kiradi:
ta'lim sohasida yagona davlat siyosatini amalga oshirish;
ta’lim sohasidagi davlat boshqaruvi organlariga rahbarlik qilish;
ta’limni rivojlantirish dasturlarni ishlab chiqish va amalga oshirish;
ta'lim muassasalarini tashkil etish, qayta tashkil etish va tugatish tartibini belgilash;
ta'lim muassasalarini akkreditatsiyadan, pedagog, ilmiy kadrlarni attestatsiyadan o'tkazish tartibini belgilash;
boshqa davlatning ta’lim muassasalariga O'zbekiston Respublikasining hududida ta’lim faoliyati bilan shug'ullanish huquqini beruvchi ruxsatnomalar berish;
qonun hujjatlariga muvofiq xorijiy davlatlarning ta'lim to'g'risidagi hujjatlarini tan olish va bu hujjatlarning ekvivalent ekanligini qayd etish tartibini belgilash;
davlat ta’lim standartlarini tasdiqlash;
davlat tomonidan tasdiqlangan namunadagi ma’lumot to'g'risidagi hujjatlarni tasdiqlash va ularni berish tartibini belgilash;
davlat grantlari miqdorini va ta'lim muassasalariga qabul qilish tartibini belgilash;
davlat oliy ta’lim muassasasining rektorlarini tayinlash;
ta’lim oluvchilarni akkreditatsiya qilingan bir ta’lim muassasasidan boshqasiga o'tkazish tartibini belgilash;
qonun hujjatlariga muvofiq boshqa vakolatlar.
Ta'limni boshqarish bo'yicha vakolatli davlat organlarining huquq doirasiga quyidagilar kiradi:
ta’lim sohasida yagona davlat siyosatini ro'yobga chiqarish;
ta'lim muassasalari faoliyatini muvofiqlashtirish va uslub masalalarida ularga rahbarlik qilish;
davlat ta'lim standartlari, mutaxassislarning bilim saviyasi va kasb tayyorgarligigabo'lgan talablarbajarilishini ta'minlash;
o'qitishning ilg'or shakllari va yangi pedagogik texnologiyalarni, ta'limning texnik va axborotvositalarinio'quv jarayoniga joriy etish;
o'quv va o'quv-uslubiy adabiyotlarni yaratish va nashr etishni tashkil qilish;
ta’lim oluvchilarning yakuniy davlat attestatsiyasi va davlat ta’lim muassasalarida eksternat to'g'risidagi nizomlarni tasdiqlash;
davlat oliy ta’lim muassasasining rektorini tayinlash to'g'risidagi O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasiga takliflar kiritish;
pedagog xodimlarni tayyorlashni, ularning malakasini oshirishni va qayta tayyorlashni tashkil etish;
qonun hujjatlariga muvofiq boshqa vakolatlar.
Ta’lim muassasasini boshqarish.
Ta’lim muassasasini uning rahbari boshqaradi.
Ta’lim muassasalarida qonun hujjatlariga muvofiq faoliyat ko'rsatadigan jamoat boshqaruvi organlari tashkil etilishi mumkin.