A. B. Pardayev, D. B. Urinbaeva, D. A. Islamova. O’zbek terminologiyasi

3) to‘la ma’noga ega bo‘lishlik: (termin ma’nosida aks ettirish, 
aniqlash uchun yetarli bo‘lgan minimal belgilar soni, u tomonidan 
berilgan tushunchalarni tenglashtirish). Masalan, "Tibbiy atamalarning 
ensiklopedik lug‘ati"da sedimentatsiya koeffisenti termini ostida 
eritrotsitlar sedimentatsiyasi tushuniladi. Ammo terminning shakliy 
talabida bu ko‘rinmaydi, leksik ma’nosi uning tushunchasiga nisbatan 
ancha kengroq. 
4) aniqlilik: ilmiy tushuncha aniq chegaraga ega va bu chegara 
uning ta’rifida o‘z ifodasini topadi. Terminning aniqligi deganda uning 
ta’rifida berilgan tushunchaga xos barcha belgilarning mavjudligi 
tushuniladi. 
5) sinonimga ega bo‘lmaslik: terminga qo‘yiladigan talab barcha 
terminlar va terminotizimga nisbatan qo‘yiladi. Barcha soha 
terminologik leksikasida sinonimlarning ko‘pligi (sinonimiyaning ba’zi 
turlarini o‘zlashmalar, ba’zilari neologizmlar, eskirgan atamalar va 
boshqalardan olingan) muntazamlik xususiyatiga ega. Ayrim terminlar 

---

A.B.Pardayev, D.B.Urinbayeva, D.A.Islamova. O’zbek terminologiyasi 
114 
sinonimlari juda ko‘p. Masalan, jahonda qo‘llanayotgan candida 
albikans tibbiyot terminining 100 dan ortiq sinonimi mavjud
1
.
Pragmatik talablar quyidagilar: 
1) joriylanish: ilmiy doiralar yoki uning foydalanuvchilari, 
mutaxassislar tomonidan qabul qilingan umumiste’molda bo‘lgan 
terminlar tushuniladi. Yozma matnlarda terminlarning qo‘llanilishi 
ularning chastotasini aniqlash, hisoblash orqali va chastota bilan 
tavsiflanadi. 
2) baynalminallik: ilmiy tadqiqotlarning baynalminallashuvi 
an’anasining o‘sib borishi, xalqaro mutaxassislarning muloqotiga 
ehtiyojning yuzaga kelishi, ilmiy va texnik ma’lumorlarning xalqaro 
miqyosda almashinuvi bir nechta (kamida uchta) milliy tillarda 
ishlatiladigan terminlarni paydo bo‘lishiga sabab bo‘ladi.
3) zamonaviylik: eskirgan terminlarning siqib chiqarilishi va 
o‘rnini zamonaviy terminlar bilan almashtirish yo‘li bilan amalga 
oshiriladi.