Eksperimental psixologiya

So’rov usullari:
Ankyeta so’rovnomasi va intyervyu
So’rov - ijtimoiy psixologik ma’lumotlarni yozma, ankyeta va og’zaki, intyervyu shaklida to’plashda eng ko’p qo’llaniladigan usul. U jarayonning sub’yektiv tomonlarini o’rganishga yo’naltirilgan bo’lib, ryespondyentlarni hayot faoliyati haqidagi javoblariga asoslanadi.
So’rov myetodlari ikkiga bo’linadi, ular ankyeta so’rovi va intyervyudir. Intyervyuning bir nyecha shakllari mavjud. Suhbat tarkibiy tuzulishiga ko’ra hujjatli intyervyu (o’tmish hodisalarini o’rganish va dalillarni aniqlash) va fikrlar bildirish intyervyusi (baho byerish, qarashlari va munasabatlarini ko’rsatib byerish); mutaxassis va ekspyertlar bilan bo’ladigan intyervyu (tashkiliy jarayonlari va protsyedurasi bilan oddiy intyervyudan farq qiladi). Intyervyu olish tyexnikasiga ko’ra ham erkin, standartlashmagan va rasmiylashgan (shuning bilan birga yarim standartlashgan) intyervyular farqlanadi. Erkin-intyervyu bu uzoqdavom etuvchi suhbat bo’lib, umumiy dastur bo’yicha savollar qat’iyligi kuzatilmaydi. Bu usul tadqiqotni ryejalashtirishda razvyedka vazifasini o’taydi. Standartlashgan intyervyu rasmiylashgan intyervyu kabi butun jarayonni qat’iy ishlab chiqishni talab etib, suhbat umumiy ryejasida savollar aniqligi, kyetmakyetligi va javoblar varianti ehtimolligi biriktirilgan bo’ladi.
Intyervyu o’ziga xosligini inobatga olib intyensiv («klinik», chuqur, uzoq, muddatli) va fokuslashgan ryespondyent tor ta’sir doirasiga ko’ra byelgilanadi. Klinik intyervyu maqsadiga ko’ra ryespondyent ichki motivlari, istak ishtiyoqi to’g’risida ma’lumot olish. Fokuslashgan intyervyu maqsadi esa ko’rsatilgan ta’sir asosida sub’yekt ryeaktsiyasi to’g’risida ma’lumot yig’ish. Uning yordamida misol uchun inson axborotning alohida jabhalariga munosabat bildirishi aniqlanadi (matbuot, ma’ruza va shu kabilarga). Bunda axborot tyekisti oldindan kontyent-analiz yordamida tahlil etiladi. Tahlil natijasida olingan ma’lumot birliklarni aynan qaysilari ryespondyent tomonidan e’tiborga olinganligi aniqlanadi.
Yo’naltirilmagan intyervyu shakli «tyerapyevtik» xaraktyerga ega bo’lib, tashabbus to’la ryespondyent tomonida bo’ladi, intyervyu esa faqat «yuragidagilarni bayon etishga» yordam byeradi.
Norrativ intyervyu – intyervyuryerning erkin bayon etishga, turmush izohini ochib byerishga yo’naltirishi kuzatiladi.
Tashkil topish usuliga ko’ra guruh va individual intyervyu shakliga bo’linadi. Birinchi holatda intyervyuryer guruh bilan suhbat bog’lashga harakat qiladi. V.Poznyer tyelyevizion uchrashuvlari bunga misol bo’lishi mumkin. Tyelyefon orqali bog’lanishlar fikrlar bayonini ochib byerishga imkon yaratadi.