Fizika kafedrasi ergasyev Sh.,Saidov Q. S

Tajribani bajarish tartibi. 
Buyum bilan ekranni bir-biridan L>4F masofada joylashtirib ular orasiga 
linza qo`yiladi. Linzani optik taglik bo`yicha chap va o`ng tomonga surib, 
buyumning aniq tasviri, masalan, kattalashgan tasviri hosil qilinadi va linzaning 
bu (I) xolati belgilanadi yoqi yozib olinadi. So`ngra linzani silljitib buyumning 
kichraygan tasviri hosil, qilinadi va linzaning bu (II) xolatidan belgilangan oldingi 
xolatigacha bo`lgan masofa o`lchanadi. O`lchangan va L masofalarni (4) 
formulag a qo`yib linzaning fokus oralig`i F hisoblanadi. masofani o`z gartirib 
tajriba bir necha marta takrorlanadi. O`lchangan va hisoblangan qiymatlar jadvalga 
yoziladi.

---

№= 
 
 
F 
 
ΔF 
 
 
Mashq - 2. Sochuvchi linzaning bosh fokus oralig`ini aniqlash. 
I-usul. Fokus oralig`ini linza bilan buyum va linza bilan tasvir
orasidagi masofalarga qarab aniqlash. 
Sochuvchi linza bilan ekranda buyumning xaqiqiy tasvirini hosil qilish 
uchun unga yig`uvchi linza yordamida yig`iluvchi yorug`lik dastasini yuborish 
kerak. Bunda oldingi mashqda ishlatilgan yig`uvchi linzadan foydalanish qulaydir.
Agar A nuqtadan chiqayotgan nurlar yo`liga yig`uvchi linza B ni qo`ysak, nurlar 
linzadan o`tgandan so`ng D nuqtada tuplanib, A nuqtadagi buyumning (to`rning) 
tasvirini beradi.Agar B linza bilan D nuqta orasiga sochuvchi C linzani qo`ysak 
(CD masofani sochuvchi linzaning fokus oralig`idan kam qilib), unda nurlarning
C  linzada sinishi natijasida A buyumning tasviri B linzadan o`zoqlashib E nuqtaga 
ko`chadi.(rasm 2). 
Rasm 2. 
Linzalar sistemalarida nurlar qaytuvchanlik xossasiga ega. Ya`ni nurlar bir 
tomonga qaysi yo`l bilan o`tgan bo`lsa, teskari yo`nalishda ham xuddi shu yo`l 
bilan tarqaladi. Bu xossaga asosan nurlarni E nuqtadan tarqalayotir deb qarashimiz 
mumkin. Unda D nuqta bu nurlarning sochuvchi C linzada sinishi natijasida hosil 
bo`lgan E nuqtaning mavhum tasviri bo`ladi. CD masofani -f bilan, CD masofani 
- f bilan belgilab, C sochuvchi linzaning fokus masofasi (2) formula yordamida 
hisoblanadi. 
Bu mashqda d va f masofalar C linzadan E nuqtadan chiqayotgan nurlarga 
qarama-qarshi yo`nalishdà o`lchanadi, shuning uchun ularning son qiymatlari 
manfiy ishora bilan olinishi kerak. 

---