Fizika va kimyo” fakulteti “ilmiy va metadologik kimyo” kafedrasi

Amiloza. Amiloza molekulasi 1000—6000 glukoza qoldiqlaridan
tashkil topgan uglevod bo‘lib, ular chiziqli tuzilishga ega. Uning
molekular massasi 160 000 —1 000 000 oralig‘ida bo‘ladi. Amiloza
issiq suvda eriydi, ammo uning eritmasi beqaror, chunki vaqt
o‘tishi bilan eritmada amiloza cho‘kmasi hosil bo‘ladi. Amiloza yod
bilan ko‘k rang beradi.Amiloz 111-444 bogʻlar bilan bogʻlangan glyukoza monomerlarining tarmoqlanmagan zanjirlaridan iborat.
Amilopektin tarmoqlangan polisaxariddir. Amilopektin monomerlarining koʻpchiligi 111-4 bogʻlar bilan bogʻlansa-da, qoʻshimcha 111-6 b ogʻlar vaqti-vaqti bilan hosil boʻladi va tarmoqlardagi nuqtalarga sabab boʻladi.
Kichik birliklarning birlashishiga koʻra, amiloz va amilopektindagi glyukoza zanjirlari odatda quyidagi diagrammada koʻrsatilganidek spiralsimon strukturani hosil qiladi.
Yuqorida: amiloza chiziqli strukturani hosil qilgan va u 1-4 glikozid bogʻlari bilan bogʻlangan glyukoza monomerlaridan tashkil topgan. Pastda: amilopektin tarmoqlangan struktura hosil qiladi. Asosan 1-4 glikozid bogʻi orqali bogʻlangan glyukoza molekulalaridan tarkib topgan, lekin tarmoqlanish nuqtalarida glyukoza molekulalari 1-6 bogʻlar bilan ham bogʻlanadi.
Yuqorida: amiloza chiziqli strukturani hosil qilgan va u 1-4 glikozid bogʻlari bilan bogʻlangan glyukoza monomerlaridan tashkil topgan. Pastda: amilopektin tarmoqlangan struktura hosil qiladi. Asosan 1-4 glikozid bogʻi orqali bogʻlangan glyukoza molekulalaridan tarkib topgan, lekin tarmoqlanish nuqtalarida glyukoza molekulalari 1-6 bogʻlar bilan ham bogʻlanadi.
Bu oʻsimliklar uchun ajoyib, ammo biz uchun-chi? Glikogen insonlarda va boshqa umurtqalilarda glyukoza manbai hisoblanadi. Kraxmal kabi glikogen ham glyukoza monomerlarining polimeridir va u amilopektinga nisbatan ancha koʻproq tarmoqlangan.
Glikogen odatda jigar va mushak hujayralarida saqlanadi. Qondagi glyukoza miqdori kamayganda glikogen glyukoza monomerlarini chiqarish va ularning hujayralarda soʻrilib, foydalanilishi uchun gidroliz orqali parchalanadi.