G. E. Karlibaeva, N. S. Matjanov fiZika ham astronomiya oqitiw metodikasi

Berilgeni: 
xo=0, yo=400 m, o=100 —,
a
=
30
°
Tabiw kerek: 
x=x(t), y=y(t), y=y(x)
Sheshiliwi: 
'
X=x0+vxt
ham y = y 0+v/  qozgahs ten­
lemelerin jazam iz ham tezliktin X ham Y 
koordinata kosherlerine proekciyalarm 
u x penen uy ti tawip alanuz.
vx - v * соях
M m 
oy = o * sina
Bul tabilgan tezlik proekciyalarm qozgahs tenlemelerine apanp 
qoyamiz ham tomendegi natiyj ege erisemiz:
x(t) = x0 + o * l* com = 0 
- I -
100 * cos30° = 86,6/ 
(1)
y(t) = yo + v * t*sin 3 0 ° =400+10Qr*sin30° =400+50? 
(2)
(1) tenlemeden t m tawip (2) ten ike qoysaq y=y(x) 
tenlemesin alamiz:
y(x) = 4004 0,5 8*x
86

---

2-misal. Bir-birinen 90 km arahqta jaylasqan A ham В noqat- 
lardan birdey bagitta eki dene qozgala basladi, A noqattan qoz- 
gahwshi dene tezligi 5 m/s, В noqattan qozgaliwshi dene tezligi
2 m/s qa ten. Qansha waqittan keyin birinshi dene ekinshi deneni 
quwip jetedi. Har bir dene qanday orm aw istinw jasaydi. Maseleni 
analitikahq ham grafikaliq usil menen sheshin.
Berilgeni:
, m
x07 = 90m; v, = 5—; иг - 2 
s 
s
Tabiw kerek
5 l _ ? 
s
2- 7 t, - ?
Sheshiliwi:
A nalitikahq usil: 
X kosherinin koordinata basi etip 
A 
noqatin 
ham X kosherinin bagiti menen birinshi denenin bagiti saykes 
keledi dep esaplaymiz. Onda denenlerdin qozgaiis tenlemeleri 
tomendegi turge iye boladi:
x, = i v ; x 01 = 0; 
(3)
X1 ~ '^02 ^ 'J 
(4)
Bul jerde, xi ham xi -  birinshi ham ekinshi dene koordi- 
natalan.
87

---

Birinshi dene ekinshi deneni quwip jetetugin С noqati ushm 
xi=x
2
ge iye bolamiz yamasa (3) ham (4) tenlemelerdi 
tenlestiremiz:
X 02
+ ^
2^1
Bul songi tenlemeden denenin qozgahs waqtm tabamiz
*, = ^
- = 30s 
°1
~ ° 2
Onda birinshi denenin orm a 
tiriwi
S', —
jCj —
jc01 — 
= 1 50m
ekinshi deneniki
S2 = x2 - x02 = v2tx = 60m