Geog 1 (38-янги). p65

Relyefi. Materikning 95 % hududi pasttekislik va yassi tog‘-
liklardan, 5 % i tog‘lardan iborat. Avstraliya relyef tuzilishiga

---

69
ko‘ra uch qismga ajraladi. Birinchisi, G‘arbiy Avstraliya yassi
tog‘ligidir. U yassi tog‘lik va baland tekisliklardan iborat (atlasga
qarang). Nurash natijasida yemirilib, pasayib qolgan baland-
liklar va qoldiq tog‘lar ko‘zga yaqqol tashlanadi. Bunga yassi
tog‘liklar ustidan baland ko‘tarilib turgan Makdonnell (Zil
cho‘qqisi — 1 510 m) va Xamersli (Brus cho‘qqisi — 1 226 m)
tog‘lari misol bo‘ladi. Kelib chiqishiga ko‘ra ularni palaxsali
tog‘lar guruhiga kiritish mumkin.
Ikkinchisi, Markaziy pasttekislik bo‘lib, u materikning eng
past va yassi tekisliklaridan iborat. Ular dengiz va daryo yot-
qiziqlaridan tuzilgan. Tekislikning mutlaq balandligi 100 m dan
oshmaydi. Materikning eng past joyi (Eyr-Nord ko‘li, –16 m)
ham shu yerda. U Markaziy havza deb ham ataladi. Markaziy
pasttekislikning shimolida Karpentariya tekisligi bor. Markaziy
havzada toshloq quruq vodiylar — kriklar ko‘p uchraydi. Eng
kattalari Kuper-krik va Eyr-kriklardir. Bu joylar kriklar o‘lkasi
deb ataladi. Materikning sharqida uzoq masofaga cho‘zilgan
uchinchi tog‘li qismi — Katta Suvayirg‘ich tizmasini hosil qi-
ladi. Bu tizmaning eng baland joyi janubiy qismidagi Avstraliya
Alp tog‘lari (Kossyushko cho‘qqisi, 2 228 m) hisoblanadi. Òek-
tonik yoriqlar, daralar va daryo vodiylari tog‘larni alohida-
alohida massivlarga bo‘lib yuborgan.
Atama, tayanch tushuncha va nomlar
Avstraliya, materik orol, eng quruq, xaltali hayvonlar va-
tani, eng past materik, V. Yanszon, L. Torres, A. Tas-
man, evkaliðt daraxti.
Nazorat uchun savollar
1. „Avstraliya“ so‘zi qanday ma’noni anglatadi?
2. Relyef tuzilishiga ko‘ra necha qismga bo‘linadi?
3. Qaysi qazilmalar bo‘yicha dunyoda yetakchi?