Geog 1 (38-янги). p65

Atama, tayanch tushuncha va nomlar
Ichki suvlar, yerusti va yerosti suvlari, doimiy muzloq
yerlar, daryolarning to‘yinish tiðlari, ko‘llarning kelib
chiqishiga ko‘ra turlari, Kaspiy, Baykal, Jeneva, Orol.
Nazorat uchun savollar
1. Qanday suvlar yerusti suvlarini tashkil etadi?
2. Yevrosiyoda kelib chiqishiga ko‘ra qanday ko‘llar bor?
3. Doimiy muzloq yerlar deganda nimani tushunasiz?
Amaliy topshiriqlar
1. Yevrosiyoning daryo va ko‘llarini yozuvsiz xaritaga yo-
zing.
2. Daryolar zichligi bilan iqlim xaritasini taqqoslab, tahlil
qiling.
55- §. Sovuq va mo‘tadil
iqlim mintaqalaridagi
tabiat zonalari
Arktika mintaqasining tabiat zonalari. Arktika mintaqasida
bitta tabiat zonasi — Arktika sahrolari mavjud. Arktika sah-
rolarida havo juda sovuq va past haroratli davr uzoq davom
etadi. Yog‘in qor holatida yog‘adi. Ko‘p yillik muzlar zonaning
deyarli hamma qismini egallagan. Orollarning toshloq joylarida
faqat mox va lishayniklar o‘sadi. Hayvonlardan oq ayiq, morj,
tulen, oq kakliklar ko‘p tarqalgan.

---

126
Subarktika mintaqasining tabiat zonalari. Subarktika minta-
qasi ikkita tabiat zonasidan: tundra va o‘rmon-tundradan tarkib
topgan. Tundra zonasida yil davomida harorat ancha past bo‘-
ladi, yog‘in kam yog‘adi. Zonaning janubida eng issiq oyning
o‘rtacha harorati +10 °C bo‘ladi. Zonaning asosiy tuproq tiði
tundra-gleyli, torfli-gleyli tuproqlardir. Ular mox-lishaynik va
butalar bilan qoplangan. Pakana qayin, butalar, qutb lolaqiz-
g‘aldog‘i ko‘p uchraydi. Tundrada shimol bug‘usi, lemminglar
yashaydi. O‘rmon-tundra zonasi iqlimi tundraga nisbatan iliqroq.
Iyulning o‘rtacha harorati +11 +13 °C ga teng. Yog‘in ko‘p
(300 — 400 mm) yog‘adi. Zonada podzolli-gleyli, torfli-podzol-
li va botqoq tuproqlar keng tarqalgan. Zonaning siyrak o‘r-
monlarida pakana qarag‘ay, qayin, tilog‘och, tol o‘sadi. Bu
yerlarda qutb tulkisi, qutb kakligi, rosomaxa kabi hayvonlar
ko‘p tarqalgan.