Geog 1 (38-янги). p65

Atama, tayanch tushuncha va nomlar
Tabiat zonalari, pakana qarag‘ay, qayin, qutb lolaqiz-
g‘aldog‘i, podzol tuproqlar, Prjevalskiy oti, jayron, say-
g‘oq, echkemar.
Nazorat uchun savollar
1. Sovuq mintaqada qanday tabiat zonalari shakllangan?
2. Mo‘tadil mintaqada qanday tabiat zonalari mavjud?
Amaliy topshiriqlar
1. O‘rganilgan tabiat zonalarini yozuvsiz xaritaga tushi-
ring.
2. Darslik matnidan foydalanib, tabiat zonalariga oid
quyidagi jadvalni to‘ldiring.

---

128
r
/
T
i
m
o
n
i
r
a
l
a
n
o
z
t
a
i
b
a
T
i
r
a
l
q
o
r
p
u
T
i
r
a
l
k
i
l
m
i
s
‘
O
i
s
o
y
n
u
d
t
o
n
o
v
y
a
H
.
1
i
r
a
l
o
r
h
a
s
a
k
i
t
k
r
A
.
2
a
r
d
n
u
T
.
3
a
r
d
n
u
t
-
n
o
m
r
‘
O
.
4
a
g
y
a
T
.
5
r
a
l
n
o
m
r
‘
o
h
s
a
l
a
r
A
.
6
r
a
l
n
o
m
r
‘
o
i
l
g
r
a
b
g
n
e
K
.
7
t
h
s
a
d
a
v
t
h
s
a
d
-
n
o
m
r
‘
O
.
8
l
‘
o
h
c
a
l
a
h
C
.
9
l
‘
o
h
C
56- §. Issiq iqlim
mintaqalaridagi tabiat zonalari
Subtropik mintaqaning tabiat zonalari. Yevrosiyoning sub-
tropik mintaqalarida qattiq bargli doimiy yashil o‘rmonlar va
butazorlar, subtropik aralash o‘rmonlar, subtropik chalacho‘l
hamda cho‘llar zonalari shakllangan.
Subtropik o‘rmonlar va butazorlar zonasi Yevrosiyoning
O‘rta dengiz sohillari bo‘ylab joylashgan. Bu yerda yoz quruq va
issiq, qish iliq (o‘rtacha harorat +5 +7 °Ñ) hamda seryomg‘ir.
Shuning uchun o‘simliklar vegetatsiyasi yil bo‘yi davom etadi.
Yashil o‘simliklar tagida hosildor jigarrang tuproqlar rivojlangan.
Past bo‘yli daraxtlar, mayda bargli tosh eman, yertut daraxti,
mirta va boshqalar ko‘p tarqalgan. Madaniy o‘simliklardan
anjir, anor, uzum, zaytun va sitrus mevalari yetishtiriladi.
Subtropik sernam musson o‘rmonlar zonasi. Bu zona Yevr-
osiyoning janubi sharqida musson iqlim ta’sirida hosil bo‘lgan.
Bu yerda yoz nihoyatda sernamligi, qish esa quruqligi va sal-
qinligi bilan ajralib turadi. Sernam o‘rmonlar uchun kameliya,

---

129
kamforali dafna, paporotnik daraxtlari xosdir. Hayvonot olamida
panda, qoplon, gibbon (maymun), tapir, piton ilonlari uchraydi.
Subtropik chalacho‘l va cho‘l zonalari. Bu zonalar mo‘tadil
mintaqa cho‘llaridan farq qilib, yozi ancha issiq, yomg‘ir kam
yog‘adi. Lekin mo‘tadil mintaqaning cho‘l o‘simliklari bilan
o‘xshashligi bor. Bu mintaqadagi cho‘l va chalacho‘llarni quruq
subtropik cho‘llari deb ham ataladi. Nam subtropik mintaqasiga
Qora dengiz qirg‘oqlari tiðik misoldir. Quruq subtropik min-
taqasiga moslashgan oq va qora saksovullar, shuvoq, yantoq,
qum majnuntoli, erta bahorda lolaqizg‘aldoqlar, iloq kabi o‘sim-
liklar o‘sadi. Hayvonlardan jayron, sayg‘oq, turli kaltakesaklar
va ilonlar, kemiruvchilar, cho‘l burguti, kalxat, yovvoyi kap-
tarlar, toshbaqa, quyon, tulki, turli qushlar yashaydi. Bular
O‘zbekiston cho‘llari uchun ham xos.