Глицирризин кислотаси, структураси, ҳисобланган структуралари

 
Nazorat savollari: 
1. Hujayra membranalarning asosiy turlarini asoslab bering. 
2. Hujayra membranalarning vazifasi nimadan iborat? 
3. Membranalar lipidli tuzilishini izohlang. 
4. Membrana oqsillarinnig turlarini ayting. 
5. Biologik membranalar tarkibiga kiruvchi asosiy komponentlar
nimalardan iborat? 
6. Fosfotidilxolinning tarkibi sanday qismlardan tuzilgan? 
7. Membrana komponentlari izohlang. 

---

102 
VI-BOB. TABIIY BIRIKMALARDA SUPRAMOLEKULYAR KOMPLEKS 
HOSIL BOʻLISH JARAYONI 
6.1. Glitsirrizin kislotasining strukturasi, hisoblangan strukturalari
 
 
Glitsirrizin kislota va uning tuzlari ikkita aniq ifodalaydigan qismlaridan 
iborat – gidrofil (bir-biri bilan bogʻlangan glyukuron kislotalar) va gidrofob (genin 
qismi – glitsirret kislotasi). 
GK va uning hosilalarining gel hosil qilishi vasolyuballash mexanizsi 
hozirgi vaqtgacha aniq emas va adabiyotda kam koʻrsatilgan. GK normal sharoitda 
0,1 % konsentratsiyada gel hosil qilishi mumkinligi ma‘lum, ya‘ni 1 molekula GK 
45000 molekula suv nisbatida hosil boʻladi. Shunda 3-oʻlchamli GK gidrogeli 
hosil boʻlishi GK qoʻshni molekulalarning bir-biri bilan bogʻlanishidan 
murakkabroq oʻtadi. GK gel hosil qilishi va solyubillashi bilan birga, turli xil 
mitsellalar hosil qilishga moyil. Ya‘ni GK suvli eritmalarida nafaqat bir xil gel 
muhitini, balki struktura (har xil mitsellyar eritmalar) va tarkib – geteromolekulyar 
komplekslar koʻrinishidagi erimaydigan birikmalarni tutib va ularni eritmaga 
oʻtkazish boʻyicha geterogen muhit ham hosil boʻladi. GK solyubilizator sifatida 
ishlatilishi kelajakda farmakologiya uchun ayniqsa muhimdir. GK eritmasining gel 
hosil qilishi 0,1 % konsentratsiyada boʻlishini koʻrsatdik, ya‘ni GK suvga mol 
nisbati ~ 1:45000 teng. Bunday quyi molekulali birikmalarning (M
GK
= 824,9) gel 
hosil qilishi faqat yaxshi aks ettirilgan molekulalararo oʻzaro ta‘sirlashuvlar orqali 

---

103 
boʻlishi mumkin. Bu ta‘sirlashuvlar orqali ularning solyubillashagn xossalarini 
tushuntirish mumkin. 
―Mezbon-mehmon‖ turdagi klatrat komplekslarning hosil boʻlishi orqali 
suvda erimaydigan birikmalarning eritmaga oʻtishi shunday ommabop tushuntirish 
mumkin. GK-ning ikkita kislotali qoldigʻi: aglikon qismi va ikkinchi uron qoldigʻi 
yoki GK-ning ikkita molekulasining bimolekulyar tsikllar bogʻlanishi hisobiga GK 
yoki GKMAT molekulalarning hosil boʻlgan makrotsikli odatda ―mezbon‖ boʻladi 
(35-rasm).
30