Glyukoza katabolizmi va glyukoneogenez. Pentozafosfat yo’lining ahamiyati Reja

Vodorodning(H2)sitoplazmadan mitohondriyaga o‘tish

«mokki» mexanizmi
Glyukozaning aerob oksidlanishida degidrogenaza fermentlari
ta’sirida ajralib chiqqan vodorodni (NAD·H2 ni) to‘qima nafas olish

zanjirida oksidlanishi uchun u avvalo sitoplazmadan mitoxondriyaga

o‘tish lozim. Bu 2 xil «mokki» mexanizmlar yordamida amalgaoshiriladi:
1) Glitserofosfat «mokki» mexanizmi.
2) Malat «mokki» mexanizmi.
Glitserofosfat «mokki» mexanizmida sitoplazmatik NAD·H2 ning

vodorodi sitoplazmadagi dioksiatsetonofosfat bilan birikib,

glitserofosfat hosil qiladi: u esa mitoxondriya membranasidan oson
o‘tadigan xususiyatga ega. Bu reaksiya NAD.H2 sitoplazmatik

glitserofosfatdegidrogenaza ta’sirida kechadi. Glitserofosfat

(mitoxondriyaning ichida) mitoxondrial FAD tutuvchi degidrogenaza
(DG) fermenti ta’sirida oksidlanadi va qaytadan dioksiatsetonfosfat
hamda FAD.H2 hosil bo‘ladi. Dioksiatsetonfosfat oson mitoxondriyadan

sitoplazmaga o‘tadi, FAD.H2 esa mitoxondriyada to‘qima nafas olish

zanjiri da oksidlanadi.Malat «mokki» mexanizmida esa elektronlarni sitoplazmadan
mitoxondriyaga o‘tish uchun NAD·H2 sitoplazmadagi SHUK

(oksaloatsetat) bilan birikib oksidlanadi. Malat mitoxondriyamembranasidan osongina o‘tib, mitoxondriyaning ichida MDG

(malatdegidrogenaza) fermenti ta’sirida oksidlanadi va qaytadan SHUK
hamda NAD·H2 ga parchalanadi; SHUK sitoplazmaga o‘tadi, NAD·H
2
esa mitoxondriyadan to‘qima nafas olish zanjirida oksidlanadi.

Glyukozaning aerob va anaerob oksidlanish.

Uglevodlarning anaerob yo‘l bilan parchalanishi

(glikoliz va glikogenoliz)Uglevodlarning anaerob (kislorodsiz) parchalanishi glyukozadanyoki glikogendan boshlanishi mumkin. Glyukozaning anaerob
parchalanishi – glikoliz, glikogenniki esa – glikogenoliz deyiladi. Harikki holda ham oxirgi mahsulot sut kislotasi (laktat)dir
Glikogenolizda 1-bosqich, ya’ni glikogendan glyukoza-1-fosfat hosil
bo‘lishi ortiqdir: qolgan bosqichlari glikoliz bilan bir xil boradi. Anaerob
parchalanishni glyukoza-6-fosfatdan toki piruvat hosil bo‘lguncha
davom etadigan hamma bosqichlari glyukozaning aerob parchalanishi
(ya’ni glikolitik bosqich) bilan bir xildir.Uglevodlarning anaerob parchalanishi quyidagi bosqichlarda
kechadi:

Glyukoneogenez jarayonida bu 3 ta qaytmas bosqichni quyidagi
fermentlar yordamida qaytar holatga keltiriladi:
oksaloatsetat hosil bo‘lishini tezlashtiradi.
2-FEP karboksilaza – bu oksaloatsetatni FEP, hamda CO2
gaaylanishini katalizlaydi.3-Fruktoza-1,6-difosfataza – bu fruktoza-1,6-

difosfatni fruktoza-6-fosfatga aylanishini tezlatadi.

4-Glyukoza-6-fosfataza esa glyukoza-6-fosfatni glyukoza va fosfat
kislotasiga aylanishini tezlatadi.Sut kislotasi (laktat) dan glyukoza sintezlanishining
(glyukoneogenez) sxemasi quyidagicha (59-rasm).