Grav1razvedka

Ag = A l ­

in
Dernak, uzunlikning nisbiy o'zgarishi og’irhk kuchining o‘/garisliiga proportsional.
OgMrlik kuchini statik usulda oMchaydigan hamma asboblar nisbiy hisoblanadi. Eng keng qo'Uaniladigani kvartsli gravimetrlar bo‘lib, ularda gorizontai ipga qotirilgan richag ko‘rinishidagi yuk gorizontga nisbatan aylanma harakat qilads 0 ‘lchash uslubi -- kompensatsion. Buning uchun osma mayatnikning iplari burilish burchagi o ‘zgaradi va mayatnik gorizontai holatga qaytadi.
Mikrometrik vint yordamida mikroskop shkalasi chizig'iga hisob indeksi to‘g ‘rilanadi. Hisob qurilmasi k o ‘rsatkichlarining 0 ‘lchash nuqtalarining biridan biriga o ‘zgarishi og'irlik kuchining o'zgarishini ko‘rsatadi.
Maxsus metal korpusga o'rnatilgan kvartsli sistemani tashqi tempera!ura o'zgarishi ta’siridan saqlash maqsadida, uni Dyuar idisiiiga joylashtiriladi. Kvarts sistemasi korpusi germetik yopiq bo'lgani uchun gravimetr ko‘rsatmalari atmosfera bosimi o‘/garishlariga bog'liq etnas. Hisob olishdan oldin gravimetr albatta nivclirlanadi, ya’ni oyoqchalarining ko‘tarma vintlari yordamida gorizontai oVmatiladi.
Gravimetrlaming asosiy xususivatlari: og‘ish burchagiga minimal sezuvchanlik, hisob qurilmasi shkalasi har bir bo‘lagi qiymati, temperatura xususiyati, sistemaning sezuvchanligi, nol - puriktning o ’/garish (smcsheniye) kattaligi, oichash xatoligi va boshqalar.
Gravimetr nol-punkti o’/.garish i og‘irlik kuchi o'/garmaganda ham hisobning vaqt davomida uzluksi/, sekin va nochiziq o‘/garishidir. Buning sababi temperatura o ‘zgarishi va katta kuch m'sinda sistemaning deformatsiyalanishi hamda prujinaning eskirishidir. Nol-punkt o'/garishi dala ishlari jarayonida bir nuqtada qayta o'lchashlar o ‘tka/ish bilan aniqlanadi.
Nisbiy gravimetrlarning o'lchash xatoligi vaqt davomida bir luiqtada bir necha marta o'lchash o'tkazib aniqlanadi.
Kvartsli gravimctrlar GAK, (astazirovanniy kvartscviy gravimctr GNU (gravimetr nazemniy, uzkodiapozonniy) bo'lib,
o'lchash xatoligi (0 ,03 ^- 0 ,06 )-10 “' м / с 2. Og'irlik kuchini dcngizda kcmalarda nisbiy o'lchash uchun GMN-K (morskoy nabortniy gravimctr) ishlatiladi, o'lchash xatoligi
(0,5-: -1,5)-10"5л O g‘irlik kuchini vcrtikal skvajinalarda o'lchash uchun diamctri I 10 mm bo'lgan G S- 110 skvajina gravimetri ishlatiladi. (o'lchash xatoligi 0,3 • 10 “:\ л / ! с 2). Oxirgi yillarda VNIi
Gcofizikada ishlangan, hamda HSSO, “ Shell'’ gravimetrlarni verda va samolyotda ishiaydigan turlari qo'llaniladi. Ularda sezuvchi element vazifasini mctall ipga osilgan yuk bajaradi. Ipnirig tarangligi va tebranish davri og‘irlik kuchining o'zgarishiga bog'liq, ya’ni ipni tebranish chastotasini o'zgarishi Agni o'zgarishini belgilovchi omil bo'ladi. O'lchash xatoligi
0 ,05 - 10 “" м / с 7 ga yaqin. Hozirgi vaqtda o'lchash natijalarini raqamli va magnitli yozib oluvchi aerogravimagnit komplekslarni ishlab chiqarish harakatlari qilinmoqda.
Og'irlik kuchi potensialining ikkilamchi hosilalarini o'lchash
uchun gravitatsion variometrlar va gradientometrlar qo'llash zarur. Ularni birinchisi og'irlik kuchi gradientining gorizontal tashkil etuvchilari W xz, W y7va qiyshiqlik W xyva WAn i o'lchaydi.
(jradientometrlar esa faqat W x . va W v/ lariti o'lchash imkonini bcradi. llamm a variometr va gradientometrlar tuzilishi Kulonning burama tarozi prinsipiga asoslangan. I’ng oddiy burama tarozi tarang nietall ipga osilgan yengil yelkaning ikki tomoniga yuk o'rnatilgan (1.7-rasm) Bundav tarozi ipda buriiishi mumkin (ipni burashi va qaytarishi mumkin). Agar taro/ini biroz burib qo'yilsa, u m a ’lum vaqt davomida tebranib, asta -- sekin to'xtaydi To'liq to'xtagandan so'ng m a’lum tinch holatni egallaydi.
24
/.