Гулистон 2022 табиий фанлар факультети

Денитрификация таъсирида ўғитлар таркибидаги азотнинг исроф бўлиши (Кореньков ва Борисова маълумотлари)

т/р	Ўғит тури	Исроф бўладиган азот миқдори, кг
		ўртача	қуйи ва юқори чегараси
1	(NH4)2SO4	22	9 – 47
2	NH4OH	14	10 – 22
3	NH4NO3	27	11 – 48
4	KNO3	22	11 – 29
5	NaNO3	36	26 – 49
6	Ca(NO3)2	20	10 – 39
7	CO(NH2)2	27	14 – 50
8	Ўртача	24	9 - 40

• Аммиакли формадаги азотли ўғитлар атроф-муҳитни ифлослантириб, сувдаги миқдори 0,02 мг/л бўлганда, ўта заҳарли ҳисобланади. Атроф-муҳитни аммиакли шаклдаги азотли бирикмалар билан ифлослантирувчи асосий манбалар паррандачилик чорвачилик фермалари ва шаҳар чиқитларидир. Бу чиқитларда тарқалаётган нитрат (NO3) миқдори тупроқда 380-400 кг/га, аммиак (NH3), миқдори эса 2000-2300 кг/га қадар етиши мумкин. Фақат ёмғир сувлари билан 13-15 кг/га гача азот тупроққа тушмоқда. Азот муаммосини ҳал этишнинг энг асосий йўлларидан бири, тупроқда биологик азотни кўпайтириш бўлиб, ёмғир чувалчанглари, азот тўпловчи микроорганизмлар ва дуккакли ўсимликлардан фойдаланиш мақсадга мувофиқдир. Г.З.Кук ва Р.Вильямс маълумотларига кўра, бир гектар ерни органик азот билан тўла таъминлаш учун 2500 бош товуқ ёки 250 бош курка ёки 25 бош чўчқа ёки 2-3 бош сигирдан йил давомида чиққан чиқитларни солиш етарлидир.
• Турли қишлоқ хўжалик экинлари тупроқдан озиқ моддаларни ювилишига турлича таъсир кўрсатади. У масалада асосий экин турларини қуйидаги тартибда жойлаштириш мумкин: сабзавотлар > илдиз мевалар > дон экинлари > ўт ўсимликлари.

•