Guliston davlat universiteti kasbiy pedagogika fandan

2. Kasb-hunar ta’limi sohasida ijtimoiy hamkorlarining asosiy turlari. 

ish beruvchilar; 

xodimlarning birlashmalari (kasaba uyushmalari, jamoat tashkilotlari); 

davlat boshqaruvi organlari, shu jumladan bandlik xizmati.  
O‘quv muassasasi darajasida ushbu ro‘yxat ta’lim xizmatlari bozorining subyektlari 
hisobiga to‘ldiriladi. YA’ni, biz faqat ishlab chiqarish korxonalarini va mehnat bozorini tartibga 
soluvchi institutlarnigina emas, balki boshqa ta’lim muassasalarini, shu jumladan, ta’limning 
boshqaruv organlarini ham kasb-hunar kollejining ijtimoiy hamkorlari sifatida qarashimiz kerak. 
Shu tariqa, ta’lim muassasasi darajasida ijtimoiy hamkorlarning ikki toifasi, ikki turi 
haqida gapirish mumkin: mehnat bozori vakillari va ta’lim xizmatlari bozorining vakillar i. 
Bunday bo‘linish prinsipal xususiyatga ega bo‘lib, faqat o‘zaro hamkorlikning xususiyati va 
usuligina emas, balki ana shu hamkorlik davomida amalga oshiriluvchi manfaatlar tizimi 
ham turlanish uchun asos bo‘lib xizmat qiladi. 
An’naviy ravishda ish beruvchilar har doim kasb-hunar kollejining asosiy hamkori 
sifatida qaralgan, chunki ular o‘quv muassasasi «mahsuloti» ning asosiy iste’molchilari 
hisoblanadi va ta’lim muassasasining rivojlanish istiqboli ko‘p jihatdan ularga bog‘liq. 
So‘nggi paytlarda mehnat bozorida paydo bo‘layotgan ishlab chiqarish korxonalarining 
turli–tumanligi ijtimoiy hamkorlik tizimini yaratish bo‘yicha ish boshlayotgan kasb-hunar 
kollejining vazifasini murakkablashtiradi. 
Ish beruvchilar bilan ishni rejalashtirishda faqat korxonaning mulkchilik shaklini, uning 
mehnat bozoridagi o‘rnini emas, balki mazkur korxona ishlayotgan iqtisodiyot sektorining o‘zini 
ham rivojlanish istiqbollarini hisobga olishi zarur. Faqat ushbu muammoning muhimligini 
tushunganlargina bu borada faollikni to‘xtatmadilar, aksincha o‘zlarining ta’lim tuzilmalarini, 
o‘quv markazlarini tashkil etib, o‘z xodimlarini kurslarga, stajirovkalarga yuborib, kadrlar 
tayyorlashni jadallashtirdilar. Ta’lim boshqaruvi davlat organlari standartlar ishlab chiqish orqali 
kasb-hunar ta’limini rivojlantirish siyosatini belgilaydi va o‘quv muassasasi rioya qilishi lozim 
bo‘lgan qoida hamda meyorlarni aniqlaydi. Davlatning kasb-hunar kollejlari oldiga qo‘yadigan 
asosiy talabi-bu standartni bajarish va ta’lim xizmatlari sifatini ta’minlashdir. Davlat organlari 
bilan o‘zaro hamkorlikning bo‘lmasligi kasb-hunar kollejining faoliyat ko‘rsatishida uzilishga 
sabab bo‘ladi, mehnat bozorida ham, ta’lim xizmatlari bozorida ham uning mavqeini zaiflashtiradi. 
O‘z navbatida davlat boshqaruvi organlarining kasb- hunar kollejlari bilan hamkorlik tizimida 
ishlashining yangi sharoitlari ularga ta’lim xizmatlari bozorining asosiy hamkorlari faoliyatini 
muvofiqlashtirish, kadrlar tayyorlashni rejalashtirish va tashkil etishi bo‘yicha alohida mas’uliyat 
yuklaydi. 
Bandlik xizmati bilan hamkorlikning ijobiy tajribasi mehnat bozorini birgalikda o‘rganish va 
tahlil qilish, korxonalarning ehtiyojlarini taxmin qilish hamda ishsizlarni qayta tayyorlash bo‘yicha 
ta’lim muassasalarining bazalaridan foydalanishdan iboratdir. 
Ta’lim muassasalari bilan bandlik xizmati, mahalliy hokimiyat organlari o‘rtasida mavjud 
bo‘lgan ularning yangi sharoitlarda ta’lim muassasalari ishining sifatiga ishonchining yo‘qolishiga, 
kasb-hunar ta’limi tizimining obro‘sining tushib ketishiga asoslangan ziddiyatlar kasb-hunar 
ta’limining bundan keyingi taraqqiyoti ko‘p jihatdan ularga bog‘liq bo‘lgan eng asosiy hamkorlar 
o‘rtasida muloqotning yo‘qligidan dalolat beradi. 
Mehnat bozorining subyektlari bo‘lgan jamoat tashkilotlariga tadbirkorlarning 
assosiasiyalarini turli korxonalarni va kasaba uyushmalarini birlashtiruvchi birlashmalarini kiritish 
mumkin. Afsuski, ijtimoiy hamkorlarning ushbu toifasi hozircha ta’lim siyosatini shakllantirishda 
faollik ko‘rsatmayapti. Sheriklarning ushbu toifasi bilan hamkorlikni rivojlantirish jamiyatdagi 
ijtimoiy keskinlikni yumshatishga, ularning kasb-hunar ta’limini tashkil etishidagi mas’uliyatini 
oshirishga, kasb-hunar ta’limiga oid qonunchilik jarayonlariga ta’sirini kuchaytirishga xizmat 
qilgan bo‘lar edi. 

---

126 
Jadal rivojlanayotgan ta’lim xizmatlari bozori kasb-hunar ta’limi o‘quv muassasasini 
mazkur bozorning ichida muloqotni yo‘lga qo‘yishga, aloqalarni mustahkamlashga rag‘batlantiradi. 
Boshlang‘ich, o‘rta va oliy kasb-hunar ta’limi muassasalari hamda davlat va nodavlat muassasalari 
o‘rtasidagi hamkorlik tajribasi keyingi paytlarda kasb-hunar tayyorgarligining turli darajalarida 
yuzaga kelgan va o‘tkirlashib borayotgan ziddiyatlarni hal etishiga urinishdir. 
Hamkorlikning tashkiliy shakllari ijtimoiy sheriklar bilan o‘zaro birgalikda faoliyat 
ko‘rsatishning ancha yuqori darajasi hisoblanadi. Ular maxsus vakolatlarga ega bo‘lgan 
hujjatlariga hamda belgilangan tartibda tasdiqlanadigan boshqa tartibga soluvchi hujjatlarga 
asoslanib faoliyat ko‘rsatuvchi tashkiliy tuzilmalarni yaratishni taqozo etadi. Odatda bular ta’lim 
muassasalaridan tashqari ta’limning boshqaruv organlarini, bandlik xizmati, ish beruvchilar, 
kasaba uyushmalarini o‘z ichiga oluvchi Kengashlar (maslahat, kasb-hunar, vasiylik) va 
boshqalardir, kengashlar faoliyatining barcha yo‘nalishlarini shartli ravishda ikki quyidagi 
yo‘nalishlarda guruhlashtirish mumkin: maslahat va vasiylik. Shunga muvofiq ravishda ijtimoiy 
hamkorlik tashkiliy tuzilmalarining asosiy turlari deb Maslahat va Vasiylik kengashlarini 
ko‘rsatish mumkin. 
Kasb-hunar ta’limida ijtimoiy hamkorlik tizimini rivojlantirishning obyektiv zaruratiga va 
bundan umumiy manfaatdorlikning yaqqol ko‘rinib turishiga qaramay mazkur tizimning vujudga 
kelish jarayoni hozircha juda sust borayapti va bir qator qiyinchiliklarga duch kelmoqda. 
Hozirgi sharoitlarda kasb-hunar ta’limida ijtimoiy hamkorlikning rivojlanishiga halaqit 
berayotgan yoki uning rivojlanishga xizmat qilmaydigan muammolarni shartli ravishda ikkita 
katta guruhga bo‘lish mumkin: tashqi sharoit bilan bog‘liq muammolar va ta’lim muassasasining 
ichki muammolari. Muammolarning birinchi guruhi tashqi muhit omillarining ta’siri tufayli taqozo 
etilgan va ulardan ta’lim muassasasi uchun belgilovchi ahamiyatga molik omil kasb-hunar ta’limi 
sohasida davlat tomonidan milliy va mintaqaviy darajalarda o‘tkazilayotgan siyosatdir. Tashqi 
omillarning ta’siri obyektiv bo‘lib, ta’lim muassasalari tomonidan tartibga soluvchi ta’sirga juda oz 
bo‘ysunadi. 
Ijtimoiy hamkorlikni tashkil etishning ichki omillari jumlasiga to‘g‘ridan to‘g‘ri ta’lim 
muassasasining o‘ziga, uning ta’lim xizmatlari bozorida o‘zining yangi mavqeini anglab yetishga 
va qabul qilishga, eng avvalo, kasb-hunar ta’lim rivojining mehnat bozori talablarini qondirishga 
qaratilgan yangi paradigmasini qabul qilishga, ikki yoqlama va ko‘p yoqlama aloqalarni yo‘lga 
qo‘yish ijtimoiy hamkorlikning tashkiliy tuzilmalarini shakllantirish jarayoniga faol ishtirok 
etishga tayyor ekanligiga bog‘liq.