Guliston davlat universiteti pedagogika fakulteti pedagogika- psixologiya

S.L.Rubinshteyn ongning rolini ko’rsatish bilan bir qatorda psixikaning 
ko’pqirraliligi nuqtai nazaridan turli bosqichlarda ruhiy jarayonlarning vujudga kelishi, 
kechishi holatlarini tushuntirib berishga erishgan. Har qanday shaxsning xulq-atvorini 
psixologik jihatdan tushuntirishda qo’zg’atuvchilar(qo’zg’ovchilar)ni turli bosqichlarda 
o’zaro murakkab bog’liqlikda olib qarash, ko’rish lozim, deb ta’kidlaydi. Bu ko’p 
bosqichli tuzilma boshqarishni anglashilgan bosqichi singari anglanmagan motivatsion 
tendentsiyalarni o’z ichiga oladi. 
Shaxsning motivlari oqimi muammosi uning ham metodologik, ham nazariy 
munosabatni tekshirish demakdir. Chunki to hozirgi davrgacha sobiq sovet 
psixologiyasida uning ko’pgina qismlari o’z yechimini topa olmagan. 
G’arb mamlakatlari hamda AQSh psixologlari orasida «biologik ehtiyojlar 
asosida inson motivlari yotadi», degan qarashlar majmuasi keng ko’lamda qo’llanib 
kelinmoqda. Chunonchi, AQSh psixologi B.Damellning fikricha, to’qimada vujudga 
kelgan ehtiyojlar qo’zg’atuvchining asosiy manbai hisoblanadi. Mazkur g’oya yuzasidan 
mulohaza yuritgan Danlep esa «qo’zg’alish biologik to’qimalardan chetga chiqmaydi», 
degan fikrga qat’iy ishonadi. Gilfordning ta’kidlashicha, faollikning birlamchi manbai 
ovqatdan» iboratdir. Lekin muallif o’z fikrini izchil ochib berishga intilmaydi. 
Bu vaziyatni baholashda psixologik muammolar oqimi bilan motivlarning 
biologik oqimi o’rtasida yuz beruvchi o’zaro o’rin almashishning sodir bo’lishini 
mulohaza doirasidan tashqari chiqmaslik lozim. Chunki biologik shartlangan reja faollik 
manbai o’zaro o’rin almashish jarayonlari assimilyatsiya va dissimilyatsiya sifatida 
namoyon bo’ladi. Holbuki biologik holatlar psixik jarayonlarning moddiy asosini tashkil 
qiladi. Xuddi shu boisdan, ular birlamchi manba va psixik faollikning negizi tariqasida 
yuzaga keladi.