Guliston davlat universiteti pedagogika fakulteti pedagogika- psixologiya

Tayanch so’z va iboralar: 
motiv, motivatsiya, emotsional, affiliatsiya,
adaptatsiya, ehtiyoj, referent guruh, fenomen, qobilyat, assimilyasiya
,
akkamodatsiya, profadaptatsiya, kasbiy qobiliyat.  
 
Shaxsning jamiyatdagi ijtimoiiy xulqi va o’zini qanday tutishi, egallagan mavqei 
ham sababsiz, o’z-o’zidan ro’y bermaydi. Faoliyatning amalga oshishi va shaxs
1.
 
SHaxsning kasbga nisbatan 
motivatsiyasi.
 
Psixologiyada 
kasbiy hamda professional 
yo‘nalganlik muammosi.
 

---

63
xulq-atvorini tushuntirish uchun psixologiyada 
motiv va motivatsiya 
tushunchalari
ishlatiladi.
S.L.Rubinshteyn 
motivning 
psixologik 
mohiyati 
to’g’risida quyidagi 
mulohazalarni bildiradi:
a. 
motivatsiya 
- bu psixika orqali hosil bo’ladigan 
determinatsiyadir;
b. 
motiv
- bu shaxs xulq-atvorining kognitivistik 
jarayonini bevosita tashqi olam bilan bog’lovchi subyektiv tarzda 
aks etish demakdir. Shaxs o’zining motivlari yordamida borliq 
bilan uzviy aloqada bo’ladi. Insonning xulq-atvori (xulqi)ni 
harakatlantiruvchi kuchi sifatida namoyon bo’luvchi motivlar 
shaxsning tuzilishida (tarkibida) etakchi o’rin egallaydi. 
Motivning tuzilish
(strukturaviy) tarkibiga shaxsning yo’nalishi, uning xarakteri, emotsional holati 
(histuyg’usi), qobiliyati, ichki kechinmalari, faoliyati va bilish jarayonlari kiradi.
Bir necha yillar muqaddam talabalarni aldash holatlarini ularni darslarga 
muntazam ravishda ishtirok etishini ta’minlaydigan motivatsiya degan fikrlarga 
qattiq gumon bilan yondashishgan. Tadqiqot guruhi ushbu taxminiy yondashuvni 
tekshirish maqsadida ish boshlashganda talaba motivatsiyasini baholash 
muammosiga duch kelishgan. Mazkur sohada juda kam izlanish ishlari olib 
borilganligi, talaba motivatsiyasini baholovchi koʻrsatkichlarning deyarli 
yoʻqligi, talabalarni oʻqishga chorlovchi motivlarni oʻlchaydigan tezkor va 
tayyor koʻrsatkishlarni qoʻlga kiritish qiyinligi masalalariga duchor boʻldik. Bu 
holat talabalar motivatisyasi va motivatsiya shakllari orasidagi farqlar borasida 
mulohaza yuritishga olib keldi. Shunday qilib, talabalarga ularning universitetda 
oʻqishining asosiy sababi nima degan savolni berish orqali tezkor va oddiy 
bahoni shakllantirish toʻxtamiga kelindi. Javoblar albatta juda koʻp hamda turli 
tumanligiga qaramasdan, ularni “vaqtincha bandlik”, “yakuniy ifoda” hamda 
“shaxsiy taraqqiyot” kabi asosiy turkumlarga ajratib olindi. Ushbu turkumlanish 
quyidagi jadvalda keltirilgan. Foiz koʻrsatkichlari universitet boʻyicha jami 844 
ta talabalarning turkumlanishga nisbatini beradi.  
9-jadval