H husanov, M. L. Tursunxodjayev, A. R. Bakiyev moliyaviy menejment

Uzoq muddatli aktivlar — bularga bir yildan ortiq muddat davomida 
16

---

ishlatilgan va o‘z faoliyatini yurgizish uchun korxona tomonidan sotib olingan va 
sotishga mo‘ljallangan resurslar kiradi. Uzoq muddatli aktivlarga korxonaga 
tegishli asosiy vositalar, ya'ni xizmat muddati bir yildan ortiq va bir donasi 
(komplekt)ning bahosi sotib olish sanasida O‘zbekiston Respublikasida 
belgilangan eng kam oylik ish haqining ellik borobaridan ortiq bo‘lgan resurslar 
kiradi va korxona balansining birinchi bo‘limida aks ettiriladi. 
Korxonaning aylanma mablag‘lari tarkibiga quyidagilar kiradi: 
— pul mablag‘lari; 
— qisqa muddatli moliyaviy qo‘yilmalari; 
— debitorlik qarzlari; 
— moddiy va ishlab chiqarish zahiralari. 
Korxonaning pul mablag‘lari tez likvidlanadigan mablag‘lardan hisoblanadi 
va kundalik, joriy to‘lovlarni, qarzlarni uzishda foydalaniladi. Pul mablag‘larini 
ishlatishga ma'lum chegaralar quyilgan bo‘lsa va korxonaning bankdagi hisob 
raqamlaridan uni ba'zi bir sabab tufayli olinishi mumkin bo‘lmasa hamda joriy 
to‘lovlarni to‘lashga mo‘ljallanmagan bo‘lsa bunday pul va shunga o‘xshagan 
boshqa mablag‘larni aylanma vositalar tarkibiga kiritmaslik kerak. Qarama-qarshi 
tendensiyalar (ta'sirlar) asosida naqd pulning optimal qiymati aniqlanadi. 
Korxonaning ishbilarmonlik reputasiyasi va paydo bo‘lishi mumkin bo‘lgan 
kon'yukturaviy qiyinchiliklar korxonani ma'lum pul zahiralariga ega bo‘lishni 
taqoza etadi. Bu o‘z vaqtida joriy majburiyatlarni uzishga, mehnatga o‘z vaqtida 
haq to‘lash, ishlab chiqarishni rivojlantirish va shu kabilarni amalga oshirish uchun 
zarur bo‘ladi. Pul mablag‘larining yo‘qligi va inflyatsiya darajasining o‘sishi 
korxonani bankrotlikka olib kelishi mumkin. Undan tashqari inflyatsiya o‘z 
navbatida bo‘sh qolgan mablag‘larning ko‘payishiga olib keladi va uning tasirida 
kerak bo‘lgan to‘lovlarni to‘lashga kundan-kunga yanada ko‘proq mablag‘ zarur 
bo‘ladi.