H. I. Shukurov, S. Q. Qanoatov jamoada hamshiralik ishi tibbiyot kollejlari uchun darslik Qayta ishlangan uchinchi nashr toshkent «Iqtisod-moliya»

OITS (VICH) kasalligi infeksiyasi va ularning proflaktikasi
Birinchi bor SPId haqida e’lon 1981-yilda AqSHda paydo
bo‘ldi. Berilgan ma’lumotlarda bu kasallik oqibatida o‘lim juda
yuqori bo‘lishi va bu kasallik, asosan, gomoseksualistlarda
uchrashi alohida qayd etilgan edi. Shuningdek, kasallik kam
uchraydigan shartli-patogen infeksiyalar, Pneumocystis Carini
(Pnemocystis Carini Pneumonia) qo‘zg‘atuvchisini yuzaga
keltirgan pnevmosistit pnevmoniya, Kaposhi sarkomasi (Raposis
sarcoma) va shu kabilarni qamrab olgan o‘simtalar mavjudligi
bilan­ta’riflanadi.­Kevin­1983-yilda­qo‘zgatuvchi­sifatida­VICH­
aniqlanadi. U retro virus guruhiga mansub edi.
Retroviruslar oilasiga mansub bo‘lgan viruslardan iborat
bo‘lgan RNK kasallik qo‘zgatuvchisidir. Hozirgi vaqtda uchta
– VICH-1, VICH-2, VICH-3 viruslar tipi ma’lum. Ular orasida
VICH-1 eng ko‘p tarqalgan. Organizmda qo‘zgatuvchi barcha
suyiq muhitda mavjud bo‘ladi. Biroq qon, jinsiy organlar
ajratmasi va urug‘lik suyuqligida u juda katta konstensiyada
bo‘ladi.­Virus­kimyoviy­va­fizik,­shuningdek,­ultrabinafsha­va­
gamma nurlarga bardosh beradi.
Kasal kishilar va virus tashuvchi infeksiya manbayi
hisoblanadi. Infeksiya jinsiy parenteral, tug‘ish yo‘llari orqali
tarqaladi.
Epidemiologik­nazorat­olib­borish­uchun­xavfli­guruhlari­
belgilangan.­VICH­infeksiyani­yuqtirish­xavfi­yuqori­bo‘lgan­
kishilar guruhi. Gomoseksuallar, narkomanlar, fohishalar, VICH
infeksiyasi­bilan­zararlangan­у­old­kasallanganlarning­jinsiy­
hamkorlari, VICH infeksiyasi bilan zararlangan yoki kasallangan
onalardan­tug‘ilgan­bolalar,­gemofiliya­bilan­kasallanganlar,­
bemorning qoni va boshqa biologik materiallari bilan ish olib
boradigan tibbiy xodimlar va boshqalar bu gurulmi tashkil qiladi.

---

197
Patogenezi. SPID­-­bu­VICH­(odam­immunodefitsit­virusi)­

infeksiya sababli yuzaga kelgan virusli kasallikdir. Bu virus
immunodefitsitni­yuzaga­keltiradi,­buning­natijasida­shartli-
patogen­infeksiyalar,­xavfli­o‘smalar­shaklidagi­simptomlar­
rivojlanadi. Bugunga kelib VICH-1 va VICH-2 shakllari
aniqlangan.Ular orasida VICH-1 dunyo bo‘ylab yoyilgan. VICH,
asosan, Sd-4 limfositlarni zararlantiradi. Natijada ularning sifati
va­miqdori­pasayib­immunodefitsit­yuzaga­keladi.­Ayniqsa,­
hujayra immuniteti juda pasayib ketadi. Biroq VICH infeksiyalari
o‘zi taxminan 13 yil davomida kechadigan surunkali kasallikdir.
Shu vaqtdan so‘ng SPId kasalligi boshlanadi. Kasallik kechishi
bir necha davrlarga bo‘linadi, ya’ni o‘tkir davr, tashuvchining
simptomsiz davri va SPId davri.
Infeksiya jinsiy yo‘l, virus bilan zararlangan qonni boshqa
bemorga quyish, zararlangan gematologik preparatlarni ishlatish,
nina shprislarni birdan ortiq bemorga nisbatan qo‘llash va
onadan bolaga o‘tish yo‘li orqali tarqaladi.