H. P. Abdulqosimov O‘zmu iqtisodiyot nazariyasi kafedrasi

5.4-chizma. 
U=f(X
1
,X
2
) naflilik vazifasining mazkur L
q
darajasi befarqlikning egri 
chizig‘i deb ataladi. Aniqlanishiga ko‘ra, befarqlik egri chizig‘i iste’mol 
ko‘pchiligi grafigidagi tovarlarning barcha mavjud kombinatsiyalarini 
ko‘rsatuvchi, iste’molchiga naflilikning bir xil darajasini ta’minlovchi barcha 
nuqtalarning geometrik o‘rni (yoki oddiy qilib aytganda, yig‘indisi) ning 
o‘zginasidir. Iste’molchining didi va afzalliklari befarqlikning egri chiziqlar 
kartasida tasvirlanadi. 
Befarqlikning pasayib boruvchi egri chizig‘i X
1
ne’matini X
2
ne’matiga 
almashtirishning eng yuqori me’yoriy miqdorini (MRS 
X1,X2
) aks ettiradi. 
Uning miqdori iste’molchi X
1
gorizontal o‘qi bo‘ylab joylashgan tovarlar 
birligiga almashtirishga tayyor bo‘lgan X
2
vertikal o‘qidagi tovar birliklari 
miqdorini ko‘rsatadi:
1
2
2
,
1
X
X
MRS
X
X


−
=
Masalan, issiq sosiskalarni vertikal o‘qi bo‘ylab, kitoblarni gorizontal o‘qi 
bo‘ylab qayd etsak, bunda MRS
KS
=3 iste’molchi o‘zida shu miqdordagi kitob 
va sosiskalar bo‘lganda bir kitob uchun 3 ta sosiskani berishga tayyor 
ekanligini anglatadi, chizmaiy nuqtai nazardan qaraganda, almashtirishning 
eng yuqori formasi befarqlikning ushbu egri chizig‘i bo‘ylab aniqlangan 
qarama-qarshi belgi bilan olingan X
2
=f(X
1
) hosila vazifasiga teng bo‘lishi 
mumkin. Bu ne’matlar miqdoridagi taqqoslanayotgan o‘zgarishlar bunday 

---

129 
o‘zgarishlarning asosiy qismlaridan–tabaqalashtirish jiddiy farq qilmagan 
hollarda to‘g‘ri bo‘ladi: 
1
2
2
,
1
X
X
MRS
X
X


−
=
. Bunday shart ne’matlar miqdori 
taqqoslanayotgan o‘zgarishlari aytarlik katta bo‘lmaganida, masalan, befarqlik 
egri chizig‘ining muayyan nuqtasida adolatlidir. 
Odatda, befarqlik egri chizig‘i botiq (koordinata boshlanishiga qaraganda 
past tomonga bo‘rtiq) bo‘ladi. Bu MRS ko‘pincha bir tovarning o‘rniga 
ikkinchisini iste’mol qilish ko‘payib borishi bilan qisqarib boradigan vaziyatni 
aks ettiradi–almashtirishning eng yuqori kamayib borish me’yorining