Hamid qurbonboyev Sintaksisni qanday o’rganamiz!

BEVOSITA BOG’LANISH
-Palonchi rahbarga porani qanday bersam bo’ladi?
-U o’rtaga odam qo’yganni yoqtirmaydi. Shart kirib yuzma yuz gaplashaver ( Sheryurak –
bular ) –bevosita bog’lanish bu.
Men bugun maktabga bordim.
Barcha bo’lak –kesimga bevosita bog’langan. Maktabga bordim, bugun bordim, men 
bordim.
SBM ni topishda ham qo’l keladi, bunday bog’lanish.
BILVOSITA BOG’LANISH
Palon ishga qanday joylashsam bo’ladi. Pulim bor.
-U bilan kotibasi orqali gaplashish kerak!
U bilan o’rinbosdari orqali gaplashish kerak!
U bilan xotini orqali gaplashish kerak!
Pora bergan ham pora olgan ham bir jazoga tortiladi.
Bu dunyoda ham u dunyoda ham!
Bu bilvosita bog’lanish.
-Nomustaqil to’ldiruvchi va nomustaqil holga bitta qoida! Oson qoida!
--GAPDA KESIM BO’LIB KELMAGAN, FE’LGA
( ko’pincha sifatdosh yoki harakat nomi ) TOBELANIB KELGAN BO’LAK 
NOMUSTAQIL TO’LDIRUVCHI YOKI HOL deyiladi.
Bu kitobni o’qish uni zeriktirdi.
Ushbu gapda ikkita fe’l qatnashgan. Gapning kesimi –zeriktirdi. kitobni –so’zi o’qish –
fe’liga tobelanib nomustaqil bo’lib kelyapti.
1 Nomustaqil to’ldiruvchi qatnashgan gap qaysi javobda keltirilgan? 
A) Yeganing tosh, zaharmidi? 
B) Husning bilan maqtanma, chunki uning muallifi sen emassan. 
C) Yaxshi oshini, yomon boshini yer. 
D) Ukasiga tayinlash yodidan ko'tarilibdi. 
2 Qaysi gapda mustaqil va nomustaqil vositasiz to'ldiruvchi ishtirok etgan? 
A) Yuragiga go'zallikdan bahra olish tuyg'usini quydi. 
B) Bizga va sizga bu hayotni mustaqillik berdi. 
C) 0‘z tilini sevgan inson uning kelajagi uchun qayg‘uradi. 
D) Buni sizga qanday aytishni bilmadik. 
Nomustaqil hol ham xuddi shunday topiladi.
1 Nomustaqil hol qaysi gapda mavjud? 
A) Dalalarda boshlanadi ish. 
B) Daladan charchab kelgan yigit tezda uxlab qoldi. 
C) Quyosh ko‘kdan mo'ralab qarar. 
D) Xiyobonning chap tomonida kutubxona joylashgan. 
B –javobdagi misolda 2 ta fe’l qatnashganligi diqqatimizni tortdi.
Kelgan (sifatdosh ), uxlab qoldi ( kesim )
Daladan kelgan ( nomustaqil hol )
Charchab kelgan ( nomustaqil hol )
Tezda uxlab qoldi ( mustaqil hol

---

40 
Yuqoridagi qoidani yodlab olamiz:
--GAPDA KESIM BO’LIB KELMAGAN, FE’LGA ( ko’pincha sifatdosh yoki harakat 
nomi ) TOBELANIB KELGAN BO’LAK NOMUSTAQIL TO’LDIRUVCHI YOKI 
HOL deyiladi.